Pokrzywa dla niektórych to nieprzyjemne, parzące zielsko – z daleka omijane, dla innych cudowna – wszechstronnie wykorzystywana roślina (europejski żeń-szeń). Sądzę, iż po zapoznaniu się z tym artykułem pozostanie w świadomości ta druga opinia.
Jest to jedna z niewielu roślin mająca tak szerokie zastosowanie i tyle cennych właściwości, Chyba najbardziej znane są jej walory pastewne i lecznicze, ale ostatnio jest także wykorzystywana w ochronie roślin oraz jako nawóz.
Walory zielarskie pokrzywy
Jej nadziemna część, szczególnie liście, wykorzystywane są w produkcji mieszanek ziołowych, wyciągów, nalewek, czy też herbatek. Jeszcze bardziej cenione są w farmakologii jej podziemne rozłogi.
Dietetycy polecają pokrzywę w diecie wegetariańskiej, leczeniu anemii, zwłaszcza ludzi w podeszłym wieku, rekonwalescentów oraz dzieci. Nie może być wówczas pozyskiwana z pobliża dróg i zakładów przemysłowych.
Pokrzywa zwiększa we krwi poziom hemoglobiny i liczbę czerwonych ciałek. Wzmaga też apetyt, pobudza wydzielanie soków żołądkowych, ułatwia przyswajanie pokarmów oraz zwiększa odporność organizmu na wszelkiego rodzaju infekcje.
Młode pędy i liście pokrzywy zawierają duże ilości wartościowego białka (do 25 proc. w s.m.) o korzystnym składzie aminokwasowym, poza tym pełny zestaw soli mineralnych (wśród nich dobrze przyswajalne żelazo i potas) i witamin (zwłaszcza A, C i K).
Spożywać ją można w różnej postaci
Jej wegetacja rozpoczyna się wczesną wiosną (III-IV), kiedy organizm najbardziej odczuwa niedobór witamin i soli mineralnych, co objawia się tzw. osłabieniem wiosennym. Czy nie lepiej skubnąć wówczas i przyrządzić młode listki i pędy pokrzywy, niż kupować drogie nowalijki.
W tym celu można ją spożywać w postaci sałatek (posiekana i przyprawiona śmietaną lub olejem nie piecze), barszczu (gotowana jak zupa szczawiowa), dodawać do twarogu lub przyrządzać jak szpinak. W kuchni francuskiej robi się z niej farsz do naleśników lub dusi w maśle z cebulą.
W kuracji wiosennej polecana jest też w postaci soku wyciśniętego z młodych liści i pędów. Dla dzieci sok można doprawić miodem. Wykazuje ponadto działanie moczopędne, krwiotwórcze, działa lekko przeciwbiegunkowo i przeciwcukrzycowo.
Właściwości parzące pokrzywy wykorzystywano w chorobach reumatycznych i rwie kulszowej, poprzez samobiczowanie jej pędami. Wywary z pokrzywy są skutecznym środkiem przeciw łupieżowi, łojotokowi oraz wypadaniu włosów. Znane są szampony pokrzywowe oraz chlorofilowe pasty do zębów.
Pokrzywa jako roślina włóknista oraz pasza dla indyków i kóz
W ubiegłych wiekach ze starszych zdrewniałych łodyg pozyskiwano włókno, charakteryzujące się dużą mocą oraz odpornością na wilgoć. Stąd było polecane do wyrobu tkanin ubraniowych, jak też sieci rybackich, lin, powrozów, sit i cedzaków do miodu.
W gospodarstwach wiejskich była ceniona w żywieniu świń i drobiu, zadawana jako dodatek do mieszaniny z parowanych ziemniaków i śruty zbożowej. Uważano, iż jest niezastąpiona przy zdrowym wychowie indyków, które z takiej mieszaniny wybierały w pierwszej kolejności pokrzywę, stanowiącą ich smakołyk.
Dodatek świeżej lub wysuszonej pokrzywy korzystnie wpływa też na nieśność kur, twardość skorupek jaj i zabarwienie żółtka. Dla bydła i kóz polecana była w postaci siana lub jako dodatek do kiszonki z kukurydzy lub liści buraków.
Pokrzywę można też uprawiać
Pozyskiwana bywa głównie ze stanu naturalnego, ale są też zakładane plantacje, poprzez wysadzanie rozłogów lub wysiew nasion. Niekiedy po wysadzeniu rozłogów wysiewane są dodatkowo nasiona.
Ma duże wymagania glebowe i pokarmowe (gleby żyzne, próchniczne, bogate w azot i potas), a także wodne. Lubi też zacienienie, stąd nie w każdym stanowisku się udaje. Przed założeniem plantacji trzeba spojrzeć czy rośnie w pobliżu w stanie naturalnym.
Jest rośliną dwupienną, co oznacza, że na jednych roślinach tworzą się kwiaty męskie, na innych żeńskie, a z nich nasiona. Przy wysadzaniu rozłogów poleca się formy żeńskie, lepiej ulistnione i wolniej drewniejące, a więc wartościowsze pod względem pastewnym.
Świeżo wykopane (nie przesuszone) rozłogi należy umieścić w wykonane wcześniej, co 20-30 cm bruzdy, na głębokość 5-8 cm, układając je bezpośrednio po sobie, a następnie przykryć. Przy wysiewie nasion należy mieć na uwadze fakt, że są one drobne – masa 1000 wynosi zaledwie 0,13-0,16 g.
Teoretycznie na obsianie 1 ha wystarczy 2-3 kg nasion, w praktyce by uzyskać optymalną obsadę trzeba ich wysiać dwa razy więcej. Optymalny termin siewu lub sadzenia – druga połowa X i XI, ewentualnie wczesna wiosna (III).
