Propozycja duńskiej prezydencji odnośnie reformy II filaru WPR, który został przedstawiony na forum Rady Ministrów w dn. 18 czerwca 2012 r.
1. Tekst prezydencji lepiej określa i wyjaśnia misję, cele i priorytety polityki rozwoju obszarów wiejskich. Do misji włączono cel polegający na konkurencyjności unijnego rolnictwa, zaś w związku z celami do osiągnięcia wymieniono sektor produkcji żywności, sektor niezwiązany z produkcją żywności oraz leśnictwo. Do priorytetów polityki rozwoju obszarów wiejskich dodano promocję dobrostanu zwierząt, a gospodarstwa rolne niedoświadczające większych problemów strukturalnych uznano za kwalifikujące się do wsparcia mającego na celu wzrost konkurencyjności.
2. Uproszczono wiele aspektów dotyczących programowania, w tym procedurę zmian w programie. Na podstawie przeprowadzonej analizy SWOT umożliwiono państwom członkowskim uwzględnienie w programach krajowych tylko najwłaściwszych dla nich priorytetów oraz włączenie do tych programów dodatkowych obszarów zainteresowania UE. Stosowanie warunków ex-ante zostało ograniczone wyłącznie do sytuacji, w których są one bezpośrednio związane z konkretnymi interwencjami programu.
3. Zaproponowano utworzenie piątego podprogramu tematycznego – zrównoważone rolnictwo, obok 4 pozostałych: młodzi rolnicy, małe gospodarstwa, obszary górskie, krótkie łańcuchy dostaw, kwalifikujących się do wyższego poziomu wsparcia. Prezydencja proponuje, aby zwiększyć unijne wsparcie o 10 p.p. dla działań dotyczących zmian klimatu, odnawialnych źródeł energii, zarządzania gospodarką wodną i różnorodności biologicznej (obok uwzględnionych uprzednio działań dotyczących małych gospodarstw i krótkich łańcuchów dostaw).
4. Znacznie uproszczono zasady monitorowania i oceny, zmniejszając wymogi dotyczące sprawozdawczości i gromadzenia danych. 5. Rozszerzono zakres stosowania przepisów dotyczących wymiany wiedzy, usług doradczych i systemów zapewnienia jakości. Poszerzono grono beneficjentów kwalifikujących się do otrzymania wsparcia oraz przywrócono wsparcie działalności informacyjnej i promocyjnej na rzecz produktów wytwarzanych w ramach systemów jakości żywności. Wysokość maksymalnego wsparcia unijnego w ramach tego działania określono na 70% kosztów kwalifikowalnych.
6. Zmieniono przepisy w odniesieniu do inwestycji w środki trwałe, aby umożliwić państwom członkowskim i beneficjentom większą elastyczność. Do wsparcia, które ma na celu poprawę ogólnej efektywności gospodarstwa rolnego, mają kwalifikować się nie same gospodarstwa rolne (jak proponowano pierwotnie), lecz rolnicy lub grupy rolników. Wyeliminowano obowiązek ograniczania wielkości gospodarstw rolnych kwalifikujących się do pomocy na rzecz restrukturyzacji. Zmieniono ponadto wymóg, dotyczący redukcji zużycia wody w związku z inwestycjami w instalacje nawadniające. Stawki maksymalnego współfinansowania unijnego dla inwestycji w środki trwałe związane z wypełnianiem zobowiązań rolno-środowiskowych, rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa, różnorodnością biologiczną, obszarami Natura 2000 lub innymi systemami o wysokiej wartości przyrodniczej, wynoszą 100% kosztów nieprodukcyjnej inwestycji i infrastruktury rolnej.
7. W ramach działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych…” zwiększono maksymalną stawkę wkładu EFFROW do 100% kwoty kosztów kwalifikującej się inwestycji w operacje zapobiegawcze przeprowadzane kolektywnie przez więcej niż jednego beneficjenta, a także w operacje mające na celu przywrócenie potencjału gruntów lub produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof.
8. Odnośnie działań związanych z rozwojem działalności rolniczej i gospodarczej, rozszerzono zakres wsparcia o tworzenie i rozwój inwestycji obejmujących działalność pozarolniczą, w tym przetwórstwo i marketing produktów, gdzie surowcem lub wyrobem końcowym procesu produkcji jest produkt nieobjęty załącznikiem I do Traktatu. Poszerzono również grono beneficjentów kwalifikujących się do otrzymania wsparcia z tytułu inwestycji obejmujących działalność pozarolniczą. Okres wdrożenia biznesplanów, koniecznych do otrzymania wsparcia z tytułu rozpoczęcia działalności gospodarczej, przedłużono z 6 do 12 miesięcy.
9. Do otrzymania wsparcia w ramach działania “Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich” włączono: sporządzanie i aktualizację planów rozwoju wsi (oprócz gmin wiejskich), rozwój i/lub marketing usług agroturystycznych, inwestycje wszystkich podmiotów (nie tylko organów publicznych) w infrastrukturę związaną z rekreacją, informacją turystyczną i oznaczaniem obiektów turystycznych, badania i inwestycje związane z utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i naturalnego miejsc o wysokiej wartości przyrodniczej (nie tylko wsi i krajobrazu wiejskiego), a także akcje informacyjno-promocyjne dotyczące ochrony środowiska naturalnego.
10. W działaniu “Zalesianie i tworzenie terenów zalesionych”, do grona beneficjentów kwalifikujących się do otrzymania wsparcia włączono publicznych właścicieli gruntów. Do kosztów kwalifikowanych dla tych organów można jednak będzie zaliczyć jedynie koszty ustanowienia terenu zalesionego (bez kosztów jego utrzymania). Maksymalny okres otrzymania wsparcia z tytułu utrzymania terenu zalesionego dla prywatnych właścicieli gruntów przedłużono z 10 do 15 lat. Przywrócono wsparcie na sadzenie szybko rosnących gatunków drzew z przeznaczeniem na produkcję energii (z wyłączeniem kosztów utrzymania takich plantacji).
11. Maksymalny okres przyznawania premii na hektar w celu pokrycia kosztów utrzymania systemów rolno-leśnych przedłużono z trzech do pięciu lat. Państwa członkowskie mają określić nie tylko maksymalną, lecz również minimalną drzew na hektar, z uwzględnieniem warunków lokalnych i zapewnienia ciągłości zrównoważonego, rolniczego użytkowania gruntów.
12. Prezydencja duńska zakłada stopniowe zmniejszanie płatności rocznych w ramach działania “Tworzenie grup producentów” o 10% produkcji sprzedanej rocznie. Proponuje się także możliwość kontynuowania przez państwa członkowskie wsparcia ponad zaproponowane przez Komisję 5 lat od uznania grupy.
13. W odniesieniu do działań rolno-środowiskowo-klimatycznych zaproponowano wprowadzenie przez państwa członkowskie w swoich PROW krótszych zobowiązań niż zakładany przez Komisję okres od pięciu do siedmiu lat. Wprowadzono również, w uzasadnionych przypadkach, wsparcie na rzecz trwałego przekształcenia obszarów rolnych lub leśnych ze względu na ochronę środowiska. Wsparcie ma mieć formę jednorazowej płatności (stawki ryczałtowej) i zostać skalkulowane na podstawie dodatkowych kosztów i utraconych dochodów.
14. W ramach “Rolnictwa ekologicznego” zaproponowano krótszy okres początkowy odpowiadający okresowi przekształcenia na metody rolnictwa ekologicznego.
15. Odnośnie płatności dla obszarów Natura 2000 i płatności związanych z ramową dyrektywą wodną, wsparcie udzielane jest na hektar gruntów rolnych, a nie użytków rolnych, jak miało to miejsce w pierwotnej propozycji Komisji. Aby dostosować oba rodzaje płatności, usunięto z bazowych założeń wymogi dotyczące praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr DP/2012 oraz podstawowe wymogi w zakresie zarządzania. Minimalna kwota 50 euro na hektar rocznie z tytułu płatności związanych z ramową dyrektywą wodną może w uzasadnionych przypadkach zostać zmniejszona.
16. Wymóg wydatkowania co najmniej 25% całkowitego wkładu EFFRPW na działania związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, ochronę środowiska, rolnictwo ekologiczne i obszary z naturalnymi utrudnieniami pozostał jedynie jako zalecenie w pkt 28 preambuły rozporządzenia, nie nadano mu mocy prawnej.
17. Jeśli chodzi o płatności na rzecz obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, wprowadzono następujące zmiany:
– zasada stopniowego zmniejszania płatności dla gospodarstw o powierzchni gruntów powyżej progu określonego w programie nie dotyczy kwoty minimalnej (25 EUR/ha rocznie),
– przedłużono o 2 lata (z 2014-2017 do 2014-2019) okres przejściowy stosowania płatności dla obszarów kwalifikujących się na mocy poprzednich kryteriów wytyczania obszarów (z okresu programowania 2007-2013), proces stopniowego zmniejszana tych płatności opóźniono o rok – ma on rozpocząć się w 2015 r. zamiast w 2014 r. (przyznanie 80% płatności otrzymanej w 2013 r.), a zakończyć się w 2019 r. zamiast w 2017 r. (przyznanie 20% płatności z 2013 r.), jeśli w wyniku procesu stopniowego zmniejszania płatności ich poziom sięgnie kwoty minimalnej 25 EUR/ha rocznie, państwa członkowskie mogą kontynuować ten poziom płatności do 2019 r.,
– zmniejszono (z 66% do 60%) wielkość użytków rolnych, które muszą spełniać kryteria kwalifikowalności w celu uznania danego obszaru za obszar o ograniczeniach naturalnych lub innych szczególnych ograniczeniach, – przy wytyczaniu obszarów wprowadzono większą elastyczność na szczeblu krajowym w procesie zawężania wyboru.
18. Do działań w ramach “Współpracy” zakwalifikowano również projekty na rzecz rozwoju i/lub marketingu usług agroturystycznych. Do grona beneficjentów projektów pilotażowych zaliczono również podmioty indywidualne.
19. W odniesieniu do instrumentów zarządzania ryzykiem, rozszerzono zakres udzielania wparcia na rzecz składek ubezpieczeniowych również na niekorzystne zjawiska środowiskowe. Zakres wkładu finansowego na rzecz funduszy wspólnego inwestowania rozszerzono natomiast na straty wywołane niekorzystnymi zjawiskami klimatycznymi i inwazjami szkodników.
20. Wykreślono artykuł 54 dotyczący utworzenia europejskiej sieci oceny rozwoju obszarów wiejskich. Zadania zlikwidowanej sieci przypisano europejskiej sieci na rzecz rozwoju obszarów wiejskich (art. 52).
21. Poszerzono zadania sieci Europejskiego Partnerstwa na rzecz Innowacji (EPI) o ułatwianie tworzenia inicjatyw klastrowych, projektów pilotażowych lub pokazowych, które mogą dotyczyć:
– zwiększenia produktywności rolnictwa, produkcji i efektywności surowców, zrównoważonego rozwoju rolnictwa,
– innowacji dla rozwoju gospodarki opartej na biokomponentach, – różnorodności biologicznej, usług ekosystemowych, funkcjonalności gleby,
– produktów i usług innowacyjnych w zintegrowanym łasuchu żywnościowym, – wprowadzania nowych produktów przez pierwotnych producentów,
– jakości żywności, bezpieczeństwa żywnościowego i zdrowego trybu życia,
– ograniczenia strat pożniwnych i marnotrawstwa żywności.
22. Z zapisów rozporządzenia wykreślono rozdział IV dotyczący “Nagrody dla lokalnych innowacyjnych projektów współpracy”, co oznacza, że duńska prezydencja nie przewiduje tego typu wsparcia. 23. Zakres wdrażania Europejskiego Partnerstwa na rzecz Innowacji (EPI), w ramach krajowych PROW, pozostawiono do decyzji państw członkowskich.
24. Odnośnie przepisów finansowych, jako podstawę to obliczenia wkładu unijnego określa się całkowite wydatki kwalifikowalne (prywatne i publiczne), a nie tylko wydatki publiczne, jak miało to miejsce w propozycji Komisji. Postanowiono również o wprowadzeniu wyższych stawek współfinansowania unijnego, w wysokości 75% wydatków kwalifikowanych, dla regionów w okresie przejściowym. W przypadku działań z zakresu transferu wiedzy, informacyjnych, tworzenia grup producentów, współpracy oraz rozwoju lokalnego w ramach Leader, maksymalny wkład UE dla tych regionów może zostać zwiększony do 90%.
Ministrowie rolnictwa poparli raport duńskiej prezydencji. Kilka państw członkowskich chce jednak, aby środki finansowe przenoszone z I do II filaru nie były objęte współfinansowaniem krajowym, a niektóre państwa rozważają możliwość transferu rocznego. Państwa członkowskie o niskim poziomie płatności bezpośrednich odrzucają możliwość transferu środków między filarami.
Komisja Europejska jest gotowa złagodzić swoje stanowisko odnośnie zazielenienia pod wpływem poprawek Danii. Większość państw członkowskich chce zaakceptować zaproponowane przez Komisję jednakowe działania dla wszystkich rolników w całej UE. Niektóre państwa członkowskie opowiadają się za transferem 10% środków z I filaru na filar II. Wiele delegacji twierdzi, że gospodarstwa uczestniczące w programach rolno-środowiskowych i klimatycznych w ramach II filaru powinny być zwolnione ze wszystkich wymogów zazielenienia. Większość państw członkowskich (w tym Francja, Niemcy, Włochy i Hiszpania) nie che, aby praktyki zazieleniania w ramach I filaru były zaliczane do podstawy programów rolno-środowiskowych i klimatycznych w ramach II filaru. Argumentują one, że oba filary powinny być rozdzielone. Komisja chce przyjąć minimalną podstawę dla programów rolno-środowiskowych. Gospodarstwa realizujące programy
rolno-środowiskowe z II filaru mogłyby automatycznie kwalifikować się do dopłat z zakresu
zazielenienia. Państwa członkowskie krytykują również brak dostatecznych informacji odnośnie podziału funduszy w ramach II filaru.
FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE – VIII 2012 r.
“
