fbpx

Chrońmy kapustne przed tipburnem

U niektórych warzyw kapustnych występuje choroba fizjologiczna spowodowana niedoborem wapnia. Deficyt tego ważnego składnika powoduje zamieranie brzegów liści nazywane z angielskiego tipburn, którego charakterystycznym objawem jest zbrązowienie brzegów liści. Jest to choroba fizjologiczna, czyli taka, która nie została spowodowana przez patogeny np. bakterie czy grzyby.

Bezpośrednią przyczyną zamierania brzegów liści jest nieprawidłowy rozwój blaszek środkowych łączących komórki ze sobą, wskutek czego następuje rozerwanie tkanek i ich zamieranie, a w konsekwencji brązowienie krawędzi liści. Blaszka środkowa jest jakby klejem”, który łączy komórki ze sobą. Jest ona zbudowana z cukrów połączonych z jonami Ca. Gdy blaszki środkowe nie są wystarczająco mocno wysycone jonami wapnia, to dochodzi do tego zaburzenia. Rośliny z takimi objawami nieestetycznie wyglądają, co obniża wartość ich handlową oraz nie nadają się do przechowywania, ponieważ na zamarłych tkankach rozwijają się grzyby powodujące gnicie główek. Tipburn bardzo często występuje na najmłodszych liściach w środku główek i objawów wtedy nie widać. Do takiej sytuacji często dochodzi podczas uprawy na jesienny zbiór i wtedy jest to szczególnie niebezpieczne, ponieważ taka kapusta często jest przeznaczana do przechowywania.

Baner Syngenta

Problemy z pobieraniem i transportem
Czynników wywołujących tą chorobę jest kilka. Paradoksalnie główną przyczyną braku wapnia nie jest jego niedobór w glebie, ale problemy z pobieraniem i transportem jonu Ca+2 w roślinie. Przykładowo kapusta pekińska na wyprodukowanie 1 tony główek potrzebuje około 1 kilograma wapnia, czyli przy bardzo wysokim plonie 100 t z 1 ha potrzeby pokarmowe kapusty względem tego składnika wynoszą 100 kg Ca. Odpowiada to ilości 50 mg Ca/dm3. Takie ilości Ca występują praktycznie w każdej glebie, zazwyczaj jest to kilkaset miligramów Ca w litrze gleby. Pomimo tego, w uprawie kapusty pekińskiej często spotyka się problemy z prawidłowym odżywieniem wapniem.

Najczęstszą przyczyną nieprawidłowego odżywienia warzyw kapustnych wapniem są problemy z przewodzeniem jonów Ca z gleby do liści. Kapusta pekińska wykształca dość słaby system korzeniowy i bardzo rozbudowaną część nadziemną. Dochodzi tutaj do dużej dysproporcji między korzeniami a liśćmi. Gdy części nadziemne rośliny intensywnie się rozwijają i transpirują, system korzeniowy nie jest w stanie pobrać odpowiedniej ilości wapnia i występują uszkodzenia brzegów najmłodszych liści. Czynnikiem sprzyjającym temu zjawisku jest to, że jony wapnia są trwale wbudowywane w struktury komórkowe i nie ulegają przemieszczaniu w roślinie z tkanek starszych do młodszych.

Warunki atmosferyczne
Kolejną przyczyną powodującą tipburn może być wysoka temperatura i towarzysząca jej niska wilgotność względna powietrza. W takich warunkach atmosferycznych rośliny początkowo bardzo intensywnie transpirują, aby ochłodzić tkanki, a następnie po przekroczeniu maksimum termicznego zamykają aparaty szparkowe, aby nie dopuścić do nadmiernego spadku turgoru. W uprawie polowej tych warunków nie można kontrolować, ale pod osłonami jest to częściowo możliwe.
Niedostateczna wilgotność gleby jest również czynnikiem sprzyjającym zamieraniu brzegów liści. Jeżeli dodać do tego wysokie wymagania wodne warzyw kapustnych to można stwierdzić, że ich uprawa bez nawadniania z wielu powodów może być ryzykowna. Ostatnio spotykane anomalie pogodowe, kiedy po długim okresie suszy przychodzą okresu intensywnych opadów, sprzyjają występowaniu tej choroby fizjologicznej. Do takich sytuacji dochodzi zwłaszcza podczas uprawy jesiennej, gdy w sierpniu lub wrześniu po kilku tygodniach bez opadów pojawiają się duże opady i rośliny zaczynają intensywnie rosnąć, a objawy niedoboru wapnia wystąpią na najmłodszych liściach w środku główki.

Wysokie pH
Do optymalnego rozwoju kapusty wymagają gleb o dość wysokim pH, które powinno wynosić 6,5-7,2. Odczyn zbliżony do obojętnego zapobiega rozwoju kiły kapusty, która poraża rośliny uprawiane w kwaśnych glebach. W celu utrzymania pH na tak wysokim poziomie niezbędne jest stosowanie regularnego wapnowania. Spore dawki nawozów wapniowych, dzięki którym utrzymuje się wysokie pH, dodatkowo zapewniają dobrą strukturę gleby dzięki wysyceniu próchnicy jonami Ca+2. Planując zakup nawozu wapniowego najlepiej wybrać taki, który zawiera w swoim składzie pewną ilość magnezu. Dzięki temu uzyskuje się dwa efekty tzn. odkwaszanie i dostarczenie ważnego makroskładnika, jakim jest magnez. Większość gleb w naszym kraju zawiera niewystarczające ilości tego ważnego składnika. Ilość magnezu zawartego w nawozie do odkwaszania w stosunku do Ca nie powinna być większa niż 10-15% chyba, że gleba jest bardzo uboga w Mg.
,br>Uwaga na potas i azot
Do czynników powodujących zaburzenia w pobieraniu wapnia można również zaliczyć stosowanie zbyt dużych dawek potasu i azotu w formie amonowej. Nadmierna koncentracja kationów jednowartościowych K+ i NH4+ wywołuje antagonizm jonowy w stosunku do kationów Ca+2. Wobec powyższego nawożenie powinno opierać się przede wszystkim na analizach gleby. Jako źródło azotu należy wybierać nawozy azotowe zawierające ten składnik w formie saletrzanej (NO3-), który dodatkowo stymuluje pobieranie wapnia, jest to efekt synergii (korzystnego współdziałania). Pozytywnie na pobieranie i transport Ca w roślinie wpływa bor, którego dostępność jest mocno uzależniona od pH.

Wpływ genetyki
Podatność na tipburn jest również uzależniona od czynników genetycznych roślin. Największy problem produkcji towarowej stanowi tipburn w uprawie kapusty pekińskiej, sporadycznie występuje wywołujących kapusty głowiastej białej. Powinno się uprawiać odmiany, które wykazują jak najmniejszą wrażliwość na niedobór wapnia, zwłaszcza do produkcji w niekorzystnych warunkach.

Wybór nawozu
Na rynku jest obecnie dostępne szereg nawozów mineralnych zawierających wapń rozpuszczalny w wodzie, ich asortyment zestawiono w tabeli 1. Mamy do dyspozycji zarówno nawozy jednoskładnikowe tj. chlorek wapnia i azotan wapnia (zaliczamy go nawozów azotowych) lub wieloskładnikowe, których oferta jest bardzo szeroka.
Zarówno chlorek wapnia, jak i saletrę wapniową można kupić w formie stałej (krystaliczna tzw. płatki lub granulowana) lub roztworu. Roztwory są zazwyczaj wygodniejsze w stosowaniu, łatwiej je rozpuszczać w wodzie. Zamawiając saletrę wapniową w formie stałej należy zwrócić uwagę na to, żeby był to nawóz do rozpuszczania w wodzie (oznaczenie na worku krystaliczna lub do fertygacji), ponieważ produkowana jest odmiana powlekana specjalną otoczką, która jest przeznaczona wyłącznie do rozsiewania. Nabywając chlorek wapnia należy pamiętać o tym, aby to był produkt przeznaczony do nawożenia, czyli odpowiednio oznaczony i sprzedawany jako nawóz. Techniczny chlorek wapnia stosowany w wielu gałęziach przemysłu jest tańszy, ale bardzo często jest zanieczyszczony metalami ciężkimi oraz ma zbyt wysokie pH co dyskwalifikuje go jako nawóz. Istnieje ryzyko uszkodzenia roślin lub skażenia plonu.
Decyzja o wyborze konkretnego produktu jest uzależniona o kilku czynników. Uprawiając kapustę na zasobnym stanowisku po dobrym przedplonie, nawożeniu organicznym wystarczający może być chlorek lub saletra wapniowa zawierająca dodatkowo azot. Na glebach o niższym od zalecanego pH powinno się zastosować nawóz zawierający dodatkowo bor, ponieważ ten mikroelement jest słabo pobierany z kwaśnych gleb a ma duży wpływ na prawidłowe przemieszczanie wapnia w roślinie. Na glebach lekkich i słabych stanowiskach warto stosować nawozy zawierające oprócz wapnia pozostałe składniki pokarmowe, zwłaszcza mikroelementy, ponieważ warzywa kapustne mają wysokie wymagania pokarmowe.
Podejmując decyzję o zakupie konkretnego nawozu należy wziąć pod uwagę nie tylko cenę kilograma lub litra produktu, ale uwzględnić również procentową zawartość wapnia i ewentualnie pozostałych składników w nim zawartych. Większość nawozów przedstawionych w tabeli 1 ma postać płynną. Są one wygodniejsze w stosowaniu, ponieważ nie trzeba ich rozpuszczać i łatwo je odmierzać, pojemniki mają zazwyczaj odpowiednie podziałki. Są one zazwyczaj trochę droższe (koszt pojemnika, niższe stężenie składników). W formie stałej można nabyć saletrę wapniową i chlorek wapnia. Należy również pamiętać, że są to sole bardzo higroskopijne i dlatego należy szczelnie zamykać worki, jeżeli nie zużyło się całej ilości nawozu jednorazowo.

Technika nawożenia
Zapobieganie i zwalczanie tipburn u warzyw zapustnych ma przede wszystkim charakter nawożenia dolistnego. Przygotowując roztwór roboczy należy stosować ogólne zasady dotyczące opryskiwania. Zbiornik opryskiwacza należy napełnić w 2/3 objętości wodą, następnie odmierzoną ilość nawozu rozpuścić w niewielkiej ilości wody i wlać do zbiornika opryskiwacza z włączonym mieszadłem. Na koniec napełnić zbiornik opryskiwacz wodą. Zabiegi dolistne można rozpocząć, gdy rozsada się dobrze ukorzeni i rośliny zaczną intensywnie rosnąć. Nie powinno się zbytnio zwlekać z rozpoczęciem dokarmiania, ponieważ ważne jest, aby dostarczyć jony wapnia do liści sercowych. Zazwyczaj pierwszy zabieg wykonuje się zazwyczaj 4-6 tygodni po sadzeniu rozsady, a następne co 14-21 dni kończąc 1-2 tygodnie przed zbiorem.
Ogólne zalecenia do wykonywania nawożenia dolistnego są następujące:
– oprysków nie wolno wykonywać podczas wysokiej temperatury i słonecznej pogody,
– najlepszym terminem do oprysków są dni pochmurne lub późne popołudnia, ewentualnie należy to robić bardzo wcześnie rano,
– jeżeli to możliwe, zabiegi wykonywać, gdy jest wysoka wilgotność powietrza, co opóźnia odparowanie wody z powierzchni liścia, a tym samym polepsza absorpcję wapnia przez tkanki,
– stosować dużą ilość cieczy roboczej na hektar (500 do 1000 litrów), tak aby dokładnie pokryć nią całe liście,
– przestrzegać zalecanego stężenia roztworu nawozów wg zaleceń producenta, zazwyczaj wynoszą one 1-1,5% dla saletry wapniowej i 1,0% dla chlorku wapnia, dla młodszych roślin do 0,7%,
– dokarmianie można łączyć z niektórymi zabiegami ochrony,
– opryski wykonywać dyszami drobnokroplistymi,
– przestrzegać ogólnych zasad BHP.

Tytułem podsumowania można stwierdzić, że prawidłowe odżywienie wapniem warzyw kapustnych jest warunkiem uzyskania wysokich i dobrych jakościowo plonów, zwłaszcza kapusty pekińskiej i ma ono szczególne znaczenie, jeżeli warzywa te będą przechowywane przez dłuższy okres.

dr Piotr Chohura, dr Jan Krężel
Katedra Ogrodnictwa, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

McHale - baner
Danko baner marzec 2024
Webinarium konopie - baner
POZ 2024 - baner

Najpopularniejsze artykuły
NAJNOWSZE WIADOMOŚCI
[s4u_pp_featured_products per_row="2"]
INNE ARTYKUŁY AUTORA




ARTYKUŁY POWIĄZANE (TAG)

NAJNOWSZE KOMENTARZE

Newsletter

Zapisz się do Rolniczego Newslettera WRP.pl, aby otrzymywać informacje o tym co aktualnie najważniejsze w krajowym i zagranicznym rolnictwie.