Chowacze i słodyszek w rzepaku – skuteczne zwalczanie

Wiosenne ocieplenie jest sygnałem do wznowienia wegetacji rzepaku ozimego, ale także „budzi” szkodniki, których żerowanie na tym etapie wzrostu roślin może w dużej mierze zaważyć na wielkości plonów.

Wiosną, jako pierwsze szkodniki na plantacjach rzepaku ozimego pojawiają się chowacze łodygowe, które przezimowały jako dorosłe chrząszcze. Już bardzo wczesną wiosną (przy wzroście temperatury do około 4°C) i głównie na południu kraju może pojawiać się pierwszy z nich – chowacz granatek. Uszkodzone przez jego larwy pędy łamią się, a szyjka korzeniowa najczęściej gnije. Gdy temperatura nieco wzrasta, pojawia się chowacz brukwiaczek. Kulminacyjny moment nalotu brukwiaczka trwa dość krótko i zwykle ma miejsce przy wzroście temperatury powyżej 10°C. Larwa brukwiaczka żeruje wewnątrz łodygi przez około 40 dni powodując zahamowanie wzrostu i charakterystycznie wygięcie łodygi w kształcie litery S. Ten gatunek chowacza występuje powszechnie na terenie kraju, ale obecnie największe szkody powoduje w rejonach zachodnich.

Najczęściej kilka dni po brukwiaczku na plantacje rzepaku nalatuje chowacz czterozębny. Jego larwy początkowo żerują wewnątrz nerwów liści, a z czasem przedostają się do łodygi, w której drążą chodnik w kierunku korzenia. Pomimo podobnego jak u brukwiaczka charakteru uszkodzeń, łodyga rośnie cały czas prosto, ale wydrążony wewnątrz łodygi chodnik znacznie osłabia roślinę, która często łamie się pod naporem nawet niewielkiego wiatru i deszczu. Uszkodzenia powodowane przez chowacze łodygowe mogą przyczyniać się do spadku plonu nawet o 30 proc. Gromadząca się miejscach pęknięć woda ułatwia wtórne porażenia przez sprawców chorób, co dodatkowo zwiększa rozmiar strat. Terminy nalotów pierwszych chrząszczy słodyszka najczęściej przypadają od połowy marca do końca kwietnia, ale mogą trwać nawet do kilkunastu tygodni.

Główny nalot słodyszka zwykle ma miejsce przed kwitnieniem, gdy temperatura powietrza osiągnie około 15°C. Poprzedzony jest lotem mniejszej liczby chrząszczy, które początkowo gromadzą się na brzegach plantacji. Największe straty słodyszek powoduje w okresie rozwoju pąków kwiatowych (od fazy „zielonego pąka”), które przegryza żeby dostać się do pyłku. Uszkodzone pąki żółkną i usychają, a następnie odpadają – pozostają jedynie szypułki kwiatowe (albo nieregularne kwiatostany, a później nieregularnie rozłożone łuszczyny). Larwy także odżywiają się pyłkiem, ale nie powodują znaczących szkód.

Progi szkodliwości chowaczy i słodyszka w rzepaku

Warto odpowiednio wcześnie wystawić żółte naczynia, które pozwolą stwierdzić termin pojawu i nasilenie chowaczy. Na tych odłowach opierają się także progi szkodliwości – dla chowacza brukwiaczka jest to 10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 2 do 4 chrząszczy na 25 roślinach, a dla chowacza czterozębnego 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 6 chrząszczy na 25 roślinach. Natomiast próg szkodliwości dla słodyszka rzepakowego wynosi w fazie zwartego kwiatostanu (BBCH 50–52) 1–2 chrząszcze na 1 roślinie, a w fazie luźnego kwiatostanu (BBCH 55–59) 3–5 chrząszczy na roślinie. W doborze odpowiedniego insektycydu należy również zwrócić uwagę, w jakim zakresie temperatur wykazuje optymalną skuteczność, ponieważ warunki pogodowe w okresie wczesnowiosennym bywają bardzo zmienne.

Aby zmniejszyć ryzyko odporności (szczególnie słodyszka rzepakowego) insektycydy należy w miarę możliwości stosować przemiennie. Aktualnie spośród zarejestrowanych substancji czynnych, słodyszek wykazuje odporność na wszystkie pyretroidy (także na 2/3 areału uprawy rzepaku w Europie), natomiast wrażliwość na acetamipryd, a wysoką wrażliwość na indoksakarb oraz fosmet. Z roku na rok paleta substancji czynnych się zmniejsza, co tego zadania nie ułatwia. Ostatni raz w tym sezonie należy zużyć zapasy insektycydów zawierających alfa-cypermetrynę, zeta-cypermetrynę i właśnie indoksakarb oraz fosmet. Zabiegi zwalczające chowacza czterozębnego pośrednio ograniczają też wcześnie nalatującego słodyszka rzepakowego – i odwrotnie.

Tab. Przykładowe insektycydy zarejestrowane do zwalczania chowaczy łodygowych i słodyszka rzepakowego

Tekst i zdjęcia: Dr inż. Przemysław Strażyński, Dr hab. Joanna Zamojska, Dr Daria Dworzańska, IOR–PIB w Poznaniu