Burak ćwikłowy jako poplon

Burak uprawiany jest z siewu do gruntu na miejsce stałe w terminie zależnym od przeznaczenia plonu. Na zbiór pęczkowy nasiona wysiewa się już w połowie kwietnia, na użytek letni w maju, a na przechowanie w czerwcu. Można również wysiewać go w połowie lipca, jako poplon z przeznaczeniem dla przetwórstwa, które potrzebuje do konserwowania korzenie o średnicy 25-50 mm. N

Burak ćwikłowy jest warzywem o dużym znaczeniu gospodarczym, znanym już w starożytności i wykorzystywanym w celach leczniczych i spożywczych. W Polsce rozpoczęto jego uprawę na większą skalę już od XVI w. Charakteryzuje się dużą zawartością witamin, soli mineralnych (Ca, P, Mg, Fe), białka, cukrów oraz związków biologicznie czynnych, które mają duże znaczenie w odżywianiu człowieka. Charakteryzuje się ponadto znaczną zawartością błonnika, który dodatnio wpływa na procesy trawienie. Szczególnie dużo jest ich w korzeniach w początkowym okresie wzrostu, do 80-100 dni po siewie. Wraz z wydłużeniem okresu uprawy ilość tych związków systematycznie maleje.

Światłolubny
Wymagania klimatyczne i glebowe są podobne jak w przypadku uprawy buraka ćwikłowego na pęczki. Rośliny najlepiej rozwijają się, gdy temperatura powietrza waha się w granicach 15-18°C. Stanowisko nie powinno być zacienione, gdyż korzenie buraka są wówczas drobne i charakteryzują się większą tendencją do gromadzenia azotanów. Można temu częściowo zaradzić stosując rzadszy siew nasion. Gleba pod poplonową uprawę buraka ćwikłowego przeznaczonego do przechowania lub dla przemysłu przetwórczego musi być bardzo starannie przygotowana. Po zbiorze przedplonu wiosennego konieczne jest wykonanie orki średniej i bronowania, a następnie zastosowanie agregatu uprawowego, w celu zniszczenie wschodzących chwastów. Do uprawy przydatne są gleby średnie, piaszczysto-gliniaste i gliniaste zasobne w próchnicę, a również czarnoziemy, czarne ziemie, średnie mady, lessy i gleby torfowe. Odczyn gleby powinien kształtować się na poziomie pH 6-7,5.

Przedplonem buraka ćwikłowego uprawianego z siewu czerwcowego na przechowanie są rośliny o bardzo krótkim okresie wegetacji takie jak: sałata, rzodkiewka czy kalarepa. Dla przemysłu przetwórczego natomiast, przy opóźnionym terminie siewu nasion do połowy lipca, burak można uprawiać po zbiorze wczesnego pora, grochu na zielono lub kapusty wczesnej.

Średnio wymagający
Burak ćwikłowy jako warzywo o średnich wymaganiach pokarmowych należy uprawiać w drugim lub w trzecim roku (na glebach zasobnych w próchnicę) po zastosowaniu nawożenia organicznego. Standardowa zawartość składników pokarmowych w przeliczeniu na 1 dm³ gleby powinna kształtować się na poziomie 70-90 mg N, 50-70 mg P, 175-200 mg K, 60-80 mg Mg oraz 1500-2000 mg Ca. W przypadku braku wyników analizy chemicznej zaleca się stosować na 1 ha nawożenie na poziomie 80-150 kg N, 80-100 kg P2O5, 160-220 kg K2O. Nawozy fosforowe i potasowe powinny być wysiewane jesienią pod orkę przedzimową lub wiosną pod kultywator, a nawozy azotowe zaś bezpośrednio przed siewem nasion. W okresie wiosennym należy uzupełnić, niedobory boru i magnezu w glebie, które mogą być przyczyną występowania chorób fizjologicznych takich jak: suchej zgnilizny korzeni, zamieranie stożków wzrostu czy zgorzeli liści sercowych.

Ostrożnie z azotem
Szczególnie ważne jest nawożenie azotem, które z jednej strony przy prawidłowym dawkowaniu jest czynnikiem plonotwórczym, a z drugiej zaś przy zbyt wysokich dawkach może przyczyniać się do nadmiernej kumulacji azotanów i szczawianów w korzeniach buraka oraz wpływać na pogorszenia ich smaku, wybarwienia i przerastania. Nadmiernemu nagromadzeniu azotanów można przeciwdziałać poprzez wybór właściwego rodzaju nawozu azotowego, zastosowanie całej dawki azotu przedsiewnie pod bronę, użycie nawozów azotowych o spowolnionym działaniu lub z dodatkiem inhibitora nitryfikacji oraz nawozów potasowych w formie chlorkowej. Ponadto niedopuszczając do nadmiernego zakwaszania gleby, stosując nawadnianie, a także poprzez wybór właściwej odmiany.

By nie kumulowały azotanów
Badania przeprowadzone w Katedrze Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu dotyczyły oceny wpływu formy nawożenia azotowego i wielkości dawkami na plonowanie i wartość biologiczną buraka ćwikłowego w uprawie na przechowanie. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że w uprawie buraka ćwikłowego najwięcej azotanów kumulowały korzenie roślin nawożonych saletrą amonową i siarczanem amonu (odpowiednio 958 i 826 mg NO3 • kg-1 świeżej masy), a najmniej nawożone nawozem, zawierającym inhibitor nitryfikacji, Entec-26 (770 mg N-NO3/kg świeżej masy). Niezależnie od formy azotu wzrost nawożenia prowadził na ogół do większej zawartości azotanów w korzeniach. Zastosowanie dawki 150 kg N/ha w dwóch częściach (100 + 50 kg N/ha) przyczyniło się do zwiększenia zawartości azotanów w korzeniach o 71 mg NO3/kg św.m. w porównaniu z burakami nawożonymi jednorazowo przedwegetacyjnie. Poziom azotanów w korzeniach buraków ćwikłowych nie przekroczył norm dopuszczalnych przez Ministerstwo Zdrowia norm (1500 mg NO3/kg św.m.), niezależnie od formy i dawki azotu. Stwierdzono ponadto, że plon korzeni wzrastał wraz ze zwiększaniem dawki azotu ze 100 do 200 kg N/ha. Jednak jako optymalne przyjmuje się nawożenie 150 kg N/ha stosowane jednorazowo przedwegetacyjnie, gdyż najwyższa dawka azotu tylko nieznacznie wpłynęła na wzrost plonu ogólnego.

Wpływ nawożenia azotem na plonowanie buraków ćwikłowych w uprawie do przechowania

Przeznaczenie wyznacza wybór
Wybór odmiany buraka ćwikłowego zależy od przeznaczenia. Powinna charakteryzować się dużą plennością, wysokim udziałem plonu handlowego w plonie ogólnym, małą skłonnością do przerastania oraz wielkością w przypadku przechowywania średnicą 4-8 cm natomiast do konserwowania 2,5-5 cm. Ważne jest również równomierne wybarwienie miąższu, brak skorkowaceń na skórce korzenia oraz wysoka zawartość suchej masy, gdy przeznaczone są do produkcji suszu.
Badania prowadzone w Katedrze Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu wykazały, że najlepiej plonowały odmiany buraka ćwikłowego Etna F1 i Centurion F1 uprawiane na przechowywanie i dla przetwórstwa, a najsłabiej Patryk, odmiana o kłębkach jednokiełkowych. Spośród badanych polskich odmian buraka ćwikłowego najlepsze okazały się Opolski i Czerwona Kula.
Najmniejszą tendencją do gromadzenia azotanów oraz największym udziałem suchej masy odznaczała się odmiana Chariot F1.
Czerwcowy wysiew
Odmiany buraka przeznaczonego na przechowanie wysiewa się w czerwcu w ilości 10-15 kg/ha, a dla przemysłu konserwowego w połowie lipca w ilości 20-25 kg/ha. Kłębki buraka ćwikłowego przed siewem zaprawiamy Zaprawą nasienną T (5g na 1 kg nasion). Rozstawa rzędów przy uprawie rzędowej wynosi 30-40 cm natomiast przy pasowo – rzędowej w pasie wyznacza się 3 rzędy co 40 cm lub 4 rzędy co 32 cm natomiast rozstawa pomiędzy pasami wynosi 55 cm. W uprawie przeznaczonej dla przemysłu rozstaw rzędów można zmniejszyć nawet do 20 cm.

Do zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych w trakcie uprawy buraka ćwikłowego należy płytkie spulchnianie gleby po wschodach na głębokość 2-3 cm. Kolejnym zabiegiem jest przerywka, którą wykonuje się gdy rośliny są w fazie 2-4 liści i pozostawiamy je co 6-10 cm gdy przeznaczone są na przechowanie lub 3-4 cm do konserwowania.

<Lubi nawadnianie
Bardzo istotną sprawą w uprawie poplonowej buraka ćwikłowego jest nawadnianie. W okresie siewu nasion, przypadającym od czerwca do połowy lipca, najczęściej występuje niedobór wody, który utrudnia kiełkowanie i wschody roślin. Konieczne jest wówczas wykonanie deszczowania na 2-3 dni przed siewem nasion w dawce 10-15 mm opadu. W późniejszym okresie, gdy korzenie najintensywniej przyrastają na grubość, nawadnianie powinno być stosowane 2-5 krotnie w dawce 20-35 mm każdorazowo. Przy tak intensywnym nawadnianiu należy pamiętać o zwiększeniu nawożenia azotowego nawet o 50 %. Przy tak intensywnym nawożeniu połączonym z nawadnianiem aby zapobiec przerastaniu korzeni należy zbiór zaplanować o 2-3 tygodnie wcześniej niż z upraw nie nawadnianych. Konieczne może być również wykonanie deszczowania na 2-3 dni przed zbiorem w celu jego ułatwienia.

Krytyczna wrażliwość na chwasty
W trakcie uprawy konieczne jest 2-3-krotne usuwanie chwastów mechanicznie lub chemicznie. Szczególnie w okresie krytycznej wrażliwości na zachwaszczenie, które przypada w okresie pierwszych 6 tygodni uprawy buraka ćwikłowego. Herbicydami zalecanymi do stosowania w jego uprawie są: bezpośrednio przed siewm Dual Gold (1,1-1,3l/ha), do 3 dni po siewie można stosować Forte 65 WP (4 kg/ha), Venzar 80 WP (0,75-1,25 kg/ha), Buramet 70 WG (5 kg/ha), natomiast w fazie 4 liści Kemifam Super Koncentrat 320 EC (3 l/ha).Zbiory
Zbiory buraka przeznaczonego na przechowanie rozpoczyna się, gdy korzenie osiągną średnicę 7-10 cm, dla przemysłu przetwórczego 4-8 cm a dla konserwowania w całości 2,5-5 cm. Zbiór przeprowadza się ręcznie wyrywając korzenie i obcinając liście. Można do zbioru wykorzystać też podkopywacz ciągnikowy lub kombajn wykorzystywany do zbioru marchwi. Przeciętnie plon korzeni waha się ok. 30-40 t.