Buhaje pod specjalnym nadzorem

Zapewnienie bezpieczeństwa stanowi priorytetowe podejście do każdej działalno-ści podejmowanej w gospodarstwie. O ile dążenie do bezpieczeństwa i komfortu pracy człowieka jest sprawą oczywistą, tak równie bezdyskusyjnym celem powin-no być zapewnienie bezpieczeństwa i dobrego samopoczucia poszczególnych grup zwierząt inwentarskich.

Wśród utrzymywanego w gospodarstwach pogłowia zwierząt inwentarskich szczegól-ną grupę stanowią buhaje. Chociaż w skali całej populacji bydła mlecznego ich licz-bowy udział jest stosunkowo niewielki, to wcale nie oznacza, że problemy utrzymania buhajów też są znikome. Wręcz przeciwnie, buhaje ze względu szereg wyjątkowych cech fizycznych i związanych z zachowaniem wymagają specyficznego traktowania i równocześnie odpowiedniego wyposażenia technicznego miejsc przeznaczonych do odpoczynku, pobierania paszy i innych czynności życiowych. Aby uniknąć potencjal-nych zagrożeń, zachować bezpieczeństwo i odpowiedni poziom dobrostanu zwierząt warto przytoczyć zbiór najważniejszych przesłanek dotyczących utrzymania buhajów w gospodarstwach.

Buhaje i systemy ich utrzymania
Podobnie jak w przypadku krów mlecznych, buhaje mogą być utrzymywane w pomieszczeniach inwentarskich zarówno w systemie uwięziowym, jak i bezuwięzio-wym, przy czym ostatnio zaznacza się tendencja do wdrażania drugiej z wymienio-nych opcji. System uwięziowy, który jeszcze do niedawna stanowił najbardziej rozpo-wszechnioną formę utrzymania bydła mlecznego, charakteryzuje się szeregiem nega-tywnych cech, wśród których wymienia się przede wszystkim znaczne ograniczenie ruchu zwierząt, co może wykazywać niekorzystny wpływ na ich sprawność ruchową. W konsekwencji utrzymania na uwięzi może niejednokrotnie dochodzić do pogłębia-nia się wad i schorzeń kończyn, które nie tylko utrudniają eksploatację buhajów, ale w dłuższej perspektywie mogą eliminować zwierzęta z hodowli. Ograniczenie ruchu młodym buhajom, szczególnie w wieku 2 do 5 lat może niejednokrotnie prowadzić do deformacji kończyn. U buhajów, podobnie jak i w przypadku krów niewłaściwie do-brane i utrzymane stanowiska legowiskowe, w szczególności niedostatecznie ścielone podłoża mogą być źródłem nadmiernego nawilgocenia puszek racicowych, ich stop-niowego rozmiękczania, powstawania mikrourazów, a w wyniku tego infekcji prze-kładających się na stopniową degradację stanu racic i pogorszenie ich zdrowotności. Kumulacji problemów związanych z racicami sprzyja również zła jakość posadzki. Jak wynika z szeregu obserwacji, utrzymywanie buhajów w systemie uwięziowym może być przyczyną niesprzyjających zmian w zachowaniu zwierząt, wyrażających się ich nadmierną złośliwością bądź apatią, która prowadzi do obniżenia libido.

<img src=http://www.wrpnowe.home.pl/fotomoje/buhaje-www.JPG align=right width=200
Jeśli już buhaje są utrzymywane na uwięzi, to stosowany do tego celu sprzęt w postaci łańcuchów, powrozów i innych nie powinien powodować urazów i związanych z tym cierpień u zwierząt. Równocześnie, uwięź powinna gwarantować odpowiedni zakres ruchu. Zakres ten jest ograniczony do powierzchni stanowiska dla buhaja. Wielkość tej powierzchni wynika z obowiązujących standardów (ujętych rozporządzeniem w spra-wie minimalnych warunków utrzymania poszczególnych gatunków zwierząt gospo-darskich, MRiRW z 2003 r.), określających długość i szerokość stanowiska. Wymiary stanowiska dla buhaja rozpłodowego wynoszą co najmniej 240 cm x 140 cm (długość x szerokość). Wobec niekorzystnych z punktu widzenia zwierząt cech charakteryzujących system uwięziowy, w wielu gospodarstwach przechodzi się na grupowy system utrzymania młodych buhajów, zaś w przypadku dorosłych buhajów na pojedyncze boksy. W efekcie przejścia na system pozbawiony uwięzi i pozostawiający swobodę poruszania się buhaja lub buhajów na ograniczonym obszarze obserwuje się lepszy, bardziej zharmonizowany rozwój zwierząt, ich wyższą sprawność i niższy udział osobników podlegających brakowaniu z przyczyn zdrowotnych.

Odpowiednio dobrane pod względem powierzchni i przestronności boksy dla dorosłych buhajów sprzyjają stworzeniu warunków do utrzymania wysokiego pozio-mu higieny zwierząt, które w naturalny sposób wydzielają sobie część legowiskową i w większości wypadków potrafią same zadbać o czystość pokrywy włosowej. Dzięki temu ogranicza się nakłady pracy i środki na utrzymanie czystości buhaja.

Indywidualne boksy dla pojedynczych buhajów powinny wyróżniać się odpo-wiednią powierzchnią, trwałością wygrodzeń i łatwością obsługi zwierząt. Istotna jest również powierzchnia przypadająca na jedno zwierzę w systemie bez uwięzi w kojcu, bez wydzielonych legowisk na ściółce, która zgodnie z wytycznymi wspomnianego wcześniej rozporządzenia powinna wynosić w przypadku buhajów co najmniej 9 m2. W otwartym systemie utrzymania powierzchnia w przeliczeniu na jedno zwierzę, w tym przypadku buhaja powinna wynosić co najmniej 20 m2. Rozporządzenie przytacza również minimalną temperaturę jaka powinna panować w pomieszczeniu, w którym znajduje się buhaj. Temperatura ta wynosi 4°C.

Bezpieczna konstrukcja
Aby zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa związany z utrzymaniem buhajów w indywidualnych kojcach, konieczne jest zapewnienie właściwej konstruk-cji i wyposażenia kojca, a także przestrzeganie określonych zasad postępowania przy codziennej obsłudze zwierząt. W przypadku konstrukcji wygrodzeń zwraca się uwagę na ich odpowiednią wytrzymałość i stabilność. Stabilność stanowi w tym przypadku efekt wmurowania pionowych elementów (słupków) konstrukcji w betonowe podłoże. Metalowe szczeble ogrodzenia powinny być względem siebie tak usytuowane, aby zwierzę nie miało możliwości włożenia między szczeble głowy, co groziłoby znisz-czeniem konstrukcji oraz uszkodzeniem głowy buhaja. Wszystkie elementy tworzące ogrodzenie kojca powinny być gładkie, pozbawione ostrych i wystających krawędzi, by w ten sposób ograniczyć prawdopodobieństwo uszkodzenia ciała zwierzęcia. Kory-to może być tak usytuowane, aby ograniczało konieczność wychylania się buhaja poza obręb ogrodzenia. Jest to możliwe dzięki odpowiedniemu wbudowaniu koryta w ogro-dzenie, umożliwiającemu dostęp do miejsca pobierania paszy równocześnie z dwóch stron (od wewnątrz i na zewnątrz kojca). Jedną z charakterystycznych cech konstrukcji kojca jest jego wyposażenie w specjalnie zaprojektowaną bramkę wejściową. Futryna bramki ma tak usytuowaną górną krawędź, że ogranicza wyjście buhaja na zewnątrz (w przypadku otwarcia bramki) i równocześnie pozwala na czas krycia na wprowa-dzenie do kojca odpowiednio niższej krowy. W razie potrzeby buhaj jest wprowadza-ny i wyprowadzany z kojca inną bramką, odpowiednio dostosowaną do jego gabary-tów zewnętrznych. W kojcu znajduje się dodatkowe wygrodzenie przeznaczone do krycia krów.

Poza cechami konstrukcyjnymi ogrodzenia kojca istotna jest również jego loka-lizacja w pomieszczeniu, która powinna eliminować bliskość stada krów, a szczegól-nie sztuk z rują. Przy obsłudze buhajów zaleca się zachować szczególne zasady ostrożności. Bu-haje w wieku powyżej 12. miesiąca życia powinny być prowadzone z wykorzystaniem tyczki o długości co najmniej 140 cm, przymocowanej do pierścienia nosowego. Tyczka powinna być zapinana do pierścienia nosowego w czasie przebywania buhaja w kojcu. Natomiast buhaje poniżej 12. miesiąca życia powinny być prowadzone na uwięzi, w obecności drugiej osoby.

Buhajom zaleca się założyć kółko nosowe i zapewnić mocny kantar. Zbliżając się do zwierzęcia zaleca się najpierw nawiązać z nim kontakt głosowy, a następnie kontakt wzrokowy. Do bydła trzeba podchodzić z boku, poza zasięgiem jego kończyn oraz głowy. Wobec buhajów, podobnie jak i w przypadku innych zwierząt trzeba stosować zasadę ograniczonego zaufania.