Najbardziej deficytowym mikroelementem w glebach Polski jest bor. Jego niedobory notowane są na ponad 70 proc. naszych pól. Dlatego musimy dokarmiać borem rośliny w czasie wegetacji.
Poza makroelementami, czyli składnikami pobieranymi przez rośliny w dużych ilościach, niezbędne dla ich wzrostu i rozwoju są także mikroelementy, pobierane w znacznie mniejszych dawkach.
Zazwyczaj od kilku lub kilkunastu g (np. molibden) do kilkuset, a nawet 2 kg (żelazo i mangan) w przeliczeniu na plon z 1 ha. Zaleca się je wnosić dolistnie, gdyż są wówczas 5-10 krotnie lepiej przyswajane, niż stosowane doglebowo.
Najważniejszym mikroelementem jest bor
Spośród nich najbardziej deficytowym mikroelementem w glebach Polski jest bor (B), jego niedobory notowane są na ponad 70 proc. naszych pól. Występują one głównie:
- na glebach lekkich, a zarazem kwaśnych, skąd jest łatwo wymywany;
- na glebach zwięźlejszych, ale wykazujących alkaliczny odczyn, skąd jest słabiej dostępny. Optymalny zakres pH dla dobrej przyswajalności boru wynosi 5,6 – 6,8;
- na glebach oraz w okresach suchych (ograniczona ruchliwość w roztworze glebowym) oraz gorących i słonecznych;
- na glebach oraz w okresach wilgotnych (łatwe wymywanie) i chłodnych;
- przy wysokich dawkach azotu, potasu i wapnia.
Niedobory boru nasilają się w gospodarstwach uprawiających rośliny borolubne: burak i (mniejsze wymagania) inne okopowe, poza tym warzywa, rzepak, rośliny bobowate (zwłaszcza strączkowe), tytoń, chmiel, mak, kukurydza, gryka, drzewa i krzewy owocowe.
Obornik zawiera stosunkowo niewielkie ilości B (przeciętnie 150 g w 30 t) dla zaspokojenia wysokich potrzeb tych roślin w bor. Rośliny jednoliścienne, w tym podstawowe zboża pobierają niewielkie ilości B (przeciętnie 5 g/t ziarna, dwukrotnie więcej kukurydza – 20 g/t ziarna).
Niemniej wskazana jest niewielka dawka B (50-80 g/ha) także pod podstawowe zboża, zwłaszcza pszenicę, najlepiej przed jej wykłoszeniem, a ściślej podczas formowania pyłku. Poza tym dodatnia reakcja zbóż na bor występuje głównie w okresach z niedoborem wody i wysokich temperaturach.
Objawy niedoboru boru na roślinach
- zahamowanie wzrostu i rozwoju stożków wzrostu łodyg i korzeni. Dlatego bor nazywany jest „pierwiastkiem młodości”;
- gorsze wykształcenie tkanek przewodzących, czego następstwem jest zachwiana gospodarka wodna oraz przemieszczanie asymilatów w roślinie;
- obniżenie zawartości cukru w korzeniach i bulwach roślin okopowych oraz owocach drzew i krzewów owocowych;
- zgorzel (zamieranie) najmłodszych liści buraka, zaś w główce korzenia puste, sczerniałe miejsca (kawerny), podobnie w korzeniu selera;
- opadanie lub słabe wiązanie zawiązków kwiatowych, owoców i nasion. Dotyczy to głównie rzepaku, roślin strączkowych i innych upraw nasiennych, a także drzew i krzewów owocowych);
- jesienią i wiosną pusta szyjka korzeniowa rzepaku, zaś w rozecie karłowate najmłodsze liście (sercowe). Pozostałe z charakterystycznym czerwonawym przebarwieniem. Podobne objawy występują wiosną na liściach w górnej części łodygi, która jest często zgrubiała z charakterystycznymi rysami i pęknięciami;
- na roślinach ziemniaka deformacja (zwijanie) najmłodszych liści, łodygi krótkie, z kątów liści wyrastają obficie pędy boczne. Bulwa szorstka, spękana, wewnątrz ciemne plamy;
- na roślinach kalafiora luźna „róża”, brązowiejąca od zewnątrz ku środkowi, łodyga w górnej części pusta;
- podłużne pęknięcia korzeni marchwi, selera, rzodkiewki. Na roślinach selera luźno ułożone łodygi, brunatne plamy na liściach i ogonkach, korkowacenie korzenia.
Niedobory boru w okresie wegetacji zaspokaja się dolistnie
Niedobór B wpływa też negatywnie na rozwój organów generatywnych, głównie tworzenie i jakość pyłku, a w następstwie słabe zawiązywanie zawiązków kwiatowych owoców i nasion. Mogą też masowo opadać z drzew, zwłaszcza w okresach posusznych.
Nie zawsze jednak niedobór boru objawia się w tak drastycznej formie, często są to objawy utajone, niewidoczne gołym okiem. Powodują jednak wyraźne spadki plonów. Dlatego wskazane jest profilaktyczne dokarmianie roślin odpowiednimi nawozami zawierającymi ten składnik.
Przy widocznych objawach niedoboru boru niezbędna jest dolistna aplikacja nawozów pojedynczych, zawierających ten mikroelement w zwiększonej koncentracji, zwykle 150 g B w 1 l nawozu, niekiedy więcej.
Przeciętnie w okresie wegetacji zaleca się w 2-3 opryskach na rośliny dwuliścienne, dawkę boru w ilości 300-500 g, zaś w przypadku buraka cukrowego, przy prognozowanych wysokich plonach, nawet do 800 g B/ha.
