Główny Urząd Statystyczny opublikował wyniki badań koniunktury w gospodarstwach rolnych w II półroczu 2022 r., przeprowadzonych w grudniu 2022 r. Przedstawiają one pesymistyczny obraz nastrojów panujących wśród rolników, którzy negatywnie oceniają prognozy na przyszłość. Rozwój gospodarstw ograniczają zbyt wysokie koszty produkcji, zbyt niskie ceny zbytu, zbyt niski popyt na produkty rolne. Poważny negatywny wpływ na funkcjonowanie gospodarstw ma też, w ocenie dużej części rolników, wojna na Ukrainie.
Jak informuje GUS, w II półroczu 2022 r. pogorszenie koniunktury zasygnalizowało 43,6% kierujących gospodarstwami rolnymi, a poprawę jedynie około 6%. Pozostali uznali, że sytuacja ich gospodarstw nie ulegnie zmianie.
Ocena bieżącej sytuacji gospodarstw rolnych
Bieżącą sytuację gospodarstwa jako normalną, jak na tę porę roku, oceniło 67% rolników objętych badaniem – przed rokiem było ich o 2,8 p. proc. więcej. Niemniej przewaga opinii o złej sytuacji gospodarstw rolnych nad opiniami przeciwnymi zmniejszyła się i wyniosła minus 16,2 p. proc. wobec minus 24,9 p. proc. w czerwcu 2022 r.
Lepiej swoją sytuację oceniali kierujący gospodarstwami wyraźnie ukierunkowanymi na produkcję zwierzęcą niż osoby prowadzące gospodarstwa wielokierunkowe. Największymi optymistami byli hodowcy owiec i bydła mlecznego.
Najmniej korzystnie swoją obecną sytuację ocenili użytkownicy gospodarstw ukierunkowanych na produkcję roślinną, a wśród nich najgorzej rolnicy prowadzący uprawy pod osłonami oraz rzepaku i rzepiku
Ocena opłacalności produkcji rolniczej
Rolnicy negatywnie ocenili bieżącą (grudzień 2022 r.) opłacalność produkcji rolniczej – jedynie 15,5% respondentów stwierdziło, że prowadzenie produkcji rolniczej jest opłacalne. Wśród nich są użytkownicy gospodarstw rolnych o pow. co najmniej 100 ha (20%), hodowcy bydła mlecznego oraz owiec, a także prowadzący uprawy roślin pastewnych i trwałych użytków zielonych. Saldo odpowiedzi osób prowadzących gospodarstwa ukierunkowane na produkcję zwierzęcą było dodatnie (3,6) wobec ujemnych wartości w ostatnich edycjach badania.
Najbardziej negatywne opinie o opłacalności produkcji rolniczej odnotowano u rolników prowadzących plantacje drzew i krzewów owocowych oraz uprawy pod osłonami, a także u hodowców specjalizujących się w chowie trzody chlewnej oraz drobiu nieśnego – tu przeważały odpowiedzi negatywne nad pozytywnymi (minus 14,3 p.p.)
Ocena popytu na produkty rolne
Pesymistycznie rolnicy ocenili bieżący popyt na wytwarzane w ich gospodarstwach produkty rolne. Negatywne opinie wyrazili wszyscy użytkownicy gospodarstw rolnych niezależnie od wielkości gospodarstwa i kierunku prowadzonej produkcji. Najbardziej niezadowoleni z popytu na produkty rolne byli rolnicy prowadzący uprawy rzepaku i rzepiku oraz drzew i krzewów owocowych, jak również hodowcy koni i trzody chlewnej.
W grudniu 2022 r. przewaga opinii negatywnych nad pozytywnymi wyniosła minus 36,9 p.p., wobec minus 27,8 p.p. w czerwcu ub. r. oraz wobec wartości minus 25,1 p.p. w analogicznym okresie 2021 r. Jednak ok. 60% rolników uznało popyt za wystarczający, zgodny z ich oczekiwaniami, a 1,9%, że kształtuje się powyżej ich oczekiwań.
Prognoza sytuacji gospodarstw rolnych
Również pesymistycznie oceniali respondenci GUS prognozy dotyczące zarówno ogólnej sytuacji gospodarstw, jak i opłacalności produkcji rolnej na I półrocze 2023 r. szczególnie pod kątem przewidywanego popytu na wytwarzane przez nich produkty. Niespełna 67% rolników uznało, że popyt pozostanie bez zmian, a jedynie blisko 5,0% zasygnalizowało, że się zwiększy.
Znaczną przewagę negatywnych opinii nad pozytywnymi odnośnie prognozowanej sytuacji ogólnej w gospodarstwie rolnym, popytu na produkty rolne i opłacalności produkcji rolniczej odnotowano wśród rolników prowadzących uprawy buraków cukrowych i uprawy pod osłonami. Pesymistyczne oceny prognozowanej ogólnej sytuacji w gospodarstwie rolnym, jak i opłacalności ich produkcji rolniczej wyrażali kierujący gospodarstwami ukierunkowanymi na hodowlę bydła rzeźnego, bydła mlecznego oraz trzody chlewnej.
Źródła finansowania i inwestycje
Ponad połowa gospodarstw rolnych wskazała środki własne jako źródło finansowania wykorzystywane przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego, natomiast ok. 40% wskazało środki unijne. Jednocześnie około 5% gospodarstw korzystało z kredytów. Najczęściej ze środków własnych i pomocy unijnej przy prowadzeniu działalności rolniczej korzystały gospodarstwa o powierzchni poniżej 5 ha. W przypadku kredytów najwięcej z tej formy finansowania korzystało gospodarstw o powierzchni powyżej 50 ha.
Zdecydowana większość użytkowników gospodarstw rolnych w 2022 r. posiadane środki finansowe przeznaczała na prowadzenie bieżącej działalności rolniczej – jedynie 27,8% gospodarstw przeznaczało je na inwestycje. Jednocześnie wydatki inwestycyjne gospodarstw wzrosły o 2,6 p.p. a wśród nich przeważały wydatki związane z zakupem ciągników, urządzeń i maszyn rolniczych.
Wzrost wydatków inwestycyjnych w ciągu ostatnich 12 miesięcy wskazało 57,1% ogółu gospodarstw, 33,7% odpowiedziało, że ich inwestycje pozostały bez zmian. Natomiast 9,2% uznało, że ich wydatki inwestycyjne uległy zmniejszeniu. Zgodnie z deklaracjami tych samych gospodarstw inwestycje w najbliższych 12 miesiącach zmniejszą się o 2,7 p. proc.
Czynniki sprzyjające rozwojowi oraz czynniki ograniczające rozwój gospodarstw rolnych
W 2022 r. około 49% kierujących gospodarstwami rolnymi wskazało wsparcie unijne jako najważniejszy czynnik sprzyjający rozwojowi gospodarstw rolnych – ale w opinii 43,1% respondentów nie wystąpiły żadne czynniki sprzyjające rozwojowi gospodarstw rolnych. Natomiast za czynniki ograniczające rozwój gospodarstwa rolnicy uznali zbyt wysokie koszty produkcji (26,5%) oraz zbyt niskie ceny zbytu (18,1%). Pozostałe czynniki ograniczające wskazało 37,8% ogółu gospodarstw, w tym najczęściej wskazywane były niekorzystne warunki atmosferyczne.
Wojna w Ukrainie
Z przeprowadzonego badania wynikło, że ponad 24% użytkowników gospodarstw rolnych wskazało wojnę w Ukrainie jako czynnik mający poważny wpływ na funkcjonowanie ich gospodarstw, natomiast około 17% jako czynnik zagrażający stabilności gospodarstw rolnych. Około 32% kierujących gospodarstwami rolnymi powyżej 30 ha uznało, że wojna w Ukrainie ma poważny wpływ na funkcjonowanie gospodarstw rolnych, natomiast około 24% wskazało, że zagraża stabilności. Brak negatywnych skutków wojny w Ukrainie (około 35%) najczęściej wskazali rolnicy posiadający gospodarstwa o powierzchni poniżej 5 ha.
Źródło: Koniunktura w gospodarstwach rolnych w drugim półroczu 2022 roku
