Antagonizm i synergizm, czyli o wzajemnym stosunku składników pokarmowych w glebie

Prawidłowe zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe zależy zarówno od ich zawartości w glebie, jak też wzajemnego stosunku. W przypadku dużych dysproporcji dochodzi do wzajemnych, na ogół niekorzystnych zależności pomiędzy nimi o charakterze antagonistycznym lub synergistycznym.

baner kuhn

Zjawiska te wywierają niekiedy duży wpływ na pobieranie składników, a w konsekwencji na plony i jakość roślin uprawnych. Antagonizm, częściej spotykany w praktyce, wyraża się w unieruchamianiu i utrudnianiu pobierania jednego składnika przez inny, podczas gdy synergizm zwiększa możliwość ich pobierania  i w efekcie większą przyswajalność i zawartość w roślinie. Wyróżnia się antagonizm dwu- lub jednostronny, a przy tym silny lub słaby. Poniżej typowe przykłady wzajemnej zależności antagonistycznej i synergistycznej pomiędzy składnikami:

Obydwa zjawiska są dość skomplikowane i nie w pełni wyjaśnione, gdyż w glebie i roślinie zachodzi cały szereg wzajemnie powiązanych ze sobą procesów fizyko-chemicznych i biologicznych. Komplikują się one dodatkowo w warunkach zmiennego przebiegu pogody, odczynu gleby, zawartości w niej substancji organicznej oraz udziału kompleksu sorpcyjnego. Przy niskich temperaturach (poniżej 12 st. C) utrudnione jest pobieranie z gleby fosforu i magnezu. Z reguły składniki pobierane są gorzej z gleb przesuszonych, zwłaszcza fosfor i potas. Stąd nawozy zawierające te składniki powinny być wnoszone głębiej (na 8-15 cm), a nawet (w przypadku roślin głębiej korzeniących się) w 15-20 cm warstwę gleby. Chodzi o to by je umieścić w zasięgu systemu korzeniowego roślin, a zwłaszcza strefy włośnikowej korzeni, gdzie znajdują się też  większe zasoby wody, ułatwiające ich pobieranie.

W decydującym stopniu na przyswajalność składników wpływa odczyn gleby. W warunkach kwaśnego odczynu na ogół dobrze pobierane są mikroelementy (wyjątkiem jest molibden) oraz saletrzana forma azotu. Niemniej w glebach bardzo kwaśnych (pH poniżej 5), również niektóre mikroelementy (bor, miedź, cynk), przechodzą w formy trudniej dostępne dla roślin. Przy spadku pH gleby poniżej 5,5 gorzej pobierana jest też amonowa forma azotu, a także pozostałe makroelementy. Z kolei w glebach alkalicznych (pH powyżej 7,2), głównie mikroelementy stają się mniej dostępne dla roślin, z wyjątkiem molibdenu. Poza tym wysokie pH gleby i związana z tym wysoka zawartość wapnia, zmniejsza przyswajalność magnezu. Z kolei fosfor, zarówno w glebach zasadowych, jak też (w większym stopniu) kwaśnych  przechodzi w formy trudno dostępne dla roślin.

Przy stosowaniu w wieloleciu wysokich dawek nawozów azotowych dochodzi do stopniowego spadku pH gleby, gdyż większość z nich działa zakwaszająco, w największym stopniu: siarczan amonu i mocznik, w średnim saletra amonowa, w niewielkim saletrzak i salmag, zaś alkalizująco na glebę oddziałują rzadko stosowane w uprawie polowej saletry: wapniowa, magnezowa, sodowa i potasowa.

Wpływ ph gleby na przyswajalność składników pokarmowych

Niedobór magnezu występuje zazwyczaj w lekkich i kwaśnych glebach, ale także w zasadowych, z wysoką koncentracją wapnia i potasu (silny antagonizm). W glebach kwaśnych zachodzi ponadto wyraźny antagonizm pomiędzy jonami wodoru i magnezu, wodoru i potasu, niekiedy także glinu. Magnez i potas są wówczas słabiej sorbowane, a nawet usuwane z kompleksu sorpcyjnego, co powoduje ich wymywanie z roztworu glebowego.  Niekorzystnym następstwem zakwaszenia gleb jest też wzrost rozpuszczalności i przyswajalności metali ciężkich, w tym manganu i żelaza, ale także bardzo groźnych dla ludzi i zwierząt: kadmu i ołowiu.

SDF baner
Baner KWS
Baner KWS

ZOSTAW KOMENTARZ

Please enter your comment!
Please enter your name here

Przeczytaj także

None found

Najpopularniejsze artykuły

None found

NAJNOWSZE WIADOMOŚCI
INNE ARTYKUŁY AUTORA




ARTYKUŁY POWIĄZANE (TAG)

NAJNOWSZE KOMENTARZE

Newsletter

Zapisz się do Rolniczego Newslettera WRP.pl, aby otrzymywać informacje o tym co aktualnie najważniejsze w krajowym i zagranicznym rolnictwie.