Trwają dyskusje wokół definicji aktywnego rolnika. Zdaniem Mikołaja Bauma, prawnika i prezesa zarządu firmy Agraves, bez ustanowienia formy dowodów w postaci co najmniej faktur i rachunków wskazujących na prowadzenie działalności rolniczej, uszczelnienie systemu i skierowanie wsparcia do odpowiednich podmiotów nie będzie możliwe.
Zmiana definicji rolnika aktywnego jest konieczna, a temat wywołuje sporo dyskusji oraz emocji wśród rolników. Według Mikołaja Bauma aktualne rozwiązanie prawne przyczynia się do utrwalania nadużyć hamujących rozwój gospodarstw rolnych w Polsce. Poprzez znany proceder pobierania dopłat bezpośrednich przez właścicieli gruntów rolnych, którzy ich nie użytkują, a nieformalnie wydzierżawiają innym rolnikom tracą faktycznie użytkujący grunty rolnicy. Oprócz braku dopłat rolnik często nie ma możliwości sięgania po dotacje i kredyty inwestycyjne lub inne formy wsparcia.
Najwięcej kontrowersji budzi przede wszystkim wprowadzenie kryterium przychodowo-kosztowego. Mikołaj Baum zaznacza, że wykorzystanie propozycji zastosowania właśnie tego kryterium jest zgodne z prawem unijnym. Ponadto każdy hektar łąki, pastwiska czy gruntów ornych wymaga poniesienia nakładów finansowych, co można według niego bez problemu udowodnić.
Aktywny rolnik. Jak jest w innych krajach?
Jako potwierdzenie stosowania kryterium przychodowo-kosztowego (aby otrzymać dopłaty bepzośrednie) w innych krajach UE firma Agraves wymienia Włochy i Austrię.
– Dla przykładu we Włoszech jednym z kryteriów jest posiadanie czynnego numeru identyfikacyjnego VAT w sektorze rolnym oraz przedłożenie rocznej deklaracji VAT lub informacji o transakcjach objętych VAT, dotyczących roku poprzedzającego złożenie wniosku, z których wynika prowadzenie działalności rolniczej. Natomiast w Austrii jednym z czterech warunków uznania producenta za rolnika aktywnego zawodowo jest udowodnienie tego statusu za pomocą zeznania podatkowego lub równoważnego dokumentu. Zatem wbrew twierdzeniom niektórych uczestników dyskusji o nowej definicji, kryterium oparte na ponoszonych kosztach czy osiąganych przychodach jest prawnie dopuszczalne – mówi Mikołaj Baum.
Ponadto, jak argumentuje resort rolnictwa, propozycja przedstawiania faktur ma być tylko jednym z kilku proponowanych sposobów udokumentowania prowadzenia działalności rolniczej.
– Nieprawdziwy jest także argument przytaczany przez byłego komisarza UE ds. rolnictwa Janusza Wojciechowskiego, dotyczący rzekomego naruszenia przez proponowane rozwiązania reguł WTO. Wbrew prezentowanym twierdzeniom, nie będziemy mieli w tym przypadku do czynienia z “bezpośrednim wspieraniem ani stymulowaniem produkcji rolnej”. Kryterium kosztowo-przychodowe ma jedynie weryfikować prowadzenie działalności rolniczej, a nie jej wysokość czy intensywność – dodaje Mikołaj Baum.
Aktywny rolnik ma rachunki i faktury
Firma Agraves uważa, że resort rolnictwa powinien ustanowić formy dowodów w postaci co najmniej faktur i rachunków, gdyż takie formy jak nieodpłatna umowa użyczenia maszyn rolniczych to niezbyt wiarygodna forma dowodu.
Niestety podnoszony problem jest konfliktem interesów, gdyż z jednej strony dąży się do uproszczeń, a jednocześnie dokłada się obciążenia administracyjne związane z prowadzeniem gospodarstwa.
– Z jednej strony jest to interes indywidualny rolników w postaci zmniejszenia obciążeń administracyjnych. Z kolei z drugiej strony mamy interes publiczny w postaci uszczelnienia systemu i kierowania wsparcia do odpowiednich podmiotów. Dobrą metodą ich pogodzenia jest pełna cyfryzacja procesów generowania, zbierania i raportowania danych – ocenia Mikołaj Baum. Prawnik zaznacza, że rolnicy muszą wiedzieć, że kryterium przychodowo-kosztowe nie będzie jedyną formą udowodnienia aktywności zawodowej. Oprócz prowadzenia samego gospodarstwa ponoszone są takie wydatki jak przygotowanie wniosku, dokumentów czy zakup usług doradczych. Wskazuje, że rozwiązaniem i uproszczeniem zbierania dowodów i raportowania może być wejście w życie w 2026 r. Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Warto również według niego objąć ubezpieczeniem społecznym w KRUS właścicieli wydzierżawiających swoje grunty rolnikom aktywnym zawodowo.
oprac. dkol na podst. Agraves
