Potas należy do podstawowych substancji odżywczych roślin warunkujących ich prawidłowy wzrost i rozwój. Wraz z azotem i fosforem tworzy niezbędne w nawożeniu tzw. „trio chemiczne”. Potas jest pierwiastkiem pobieranym w największych ilościach przez rośliny, a jego maksymalne pobranie przypada na fazę wzrostu wegetatywnego. Optymalne zaopatrzenie roślin w potas wpływa korzystnie na plonowanie oraz ich parametry jakościowe.
Potas w roślinach
Zawartość potasu, w zależności od gatunku, organu i wieku rośliny, wynosi od 1 do 6%. W optymalnych warunkach odżywienia roślin potasem, starsze liście zawierają zdecydowanie więcej tego pierwiastka, z kolei w przypadku roślin niedożywionych tym składnikiem pokarmowym więcej potasu przypada na organy najmłodsze o największej aktywności metabolicznej. Potas jest najszybciej pobieranym pierwiastkiem po azocie, szczególnie przez młode rośliny, w których występuje szybki przyrost tkanki twórczej korzeni i łodyg. Zawartość potasu może u nich sięgać nawet kilku procent suchej masy, natomiast ilości pobieranego pierwiastka znacznie przewyższają potrzeby pokarmowe roślin.
Czytaj także: Akademia Żywienia Roślin: Azot
Roślina potrzebuje potasu przez cały okres wegetacji, jednak największe zapotrzebowanie na ten składnik pokarmowy przypada na fazę wzrostu wegetatywnego. W tej fazie akumulacja dobowa potasu wynosi od kilku do kilkudziesięciu kg potasu na hektar. Burak cukrowy w drugiej połowie czerwca i w lipcu w ciągu doby akumuluje od 8 do 15 kg potasu na powierzchni jednego hektara, podczas gdy akumulacja potasu przez rzepak ozimy w fazie strzelania w pęd waha się w przedziale od 3 do 7 kg na hektar.
Potas, w odróżnieniu od azotu, fosforu i siarki, nie jest pierwiastkiem budulcowym i w rezultacie nie wchodzi w skład żadnego ze związków organicznych. W roślinie pierwiastek ten rozmieszczony jest nierównomiernie. Najwięcej potasu znajduje się w młodych liściach oraz w stożkach wzrostu pędów i korzeni, znaczne jego ilości występują w zgrubieniach łodyg i korzeni, a także w owocach, zaś najmniejsze – gromadzą się w nasionach. W fazie dojrzałości technologicznej kukurydza kumuluje około 60% potasu w łodygach oraz po 20% w ziarnie i w liściach, podczas gdy kumulacja tego pierwiastka w korzeniach buraka cukrowego wynosi nie więcej niż 20%.
Wpływ potasu na plon i jakość roślin
Potas spełnia w roślinie wiele istotnych funkcji, między innymi bierze udział w regulacji gospodarki wodnej, wpływając na turgor komórek i wiązek przewodzących. Uczestniczy w procesie otwierania i zamykania aparatów szparkowych, dzięki czemu zapobiega zbyt dużemu wyparowywaniu wody z roślin oraz reguluje wymianę gazową.
Zwiększa odporność roślin na suszę oraz niskie temperatury i wymarzanie, co jest ściśle związane z gospodarką azotową i węglowodanową w roślinie. Ważną funkcją potasu jest poprawa odporności roślin na stres poprzez zwiększanie wytwarzania grubszych błon komórkowych, które radykalnie zmniejszają ryzyko porażenia przez patogeny. Pierwiastek ten wpływa na lepszy rozwój tkanek mechanicznych zwiększających odporność zbóż na wyleganie, stymuluje proces fotosyntezy i transportu asymilatów, warunkuje przemiany azotu i bierze udział w syntezie białka oraz wpływa na utrzymanie równowagi jonowej. Przy braku potasu dochodzi do nagromadzenia w roślinach prostych związków azotu, w tym między innymi toksycznych amin, jak np. putrescyna.
Czytaj także: Akademia Żywienia Roślin: Fosfor
Potas korzystnie wpływa na plonowanie roślin oraz zwiększa ich wartość spożywczą i technologiczną. Dodatkowo minimalizuje straty masy w trakcie przechowywania oraz obniża podatność na gnicie owoców i ziemniaków. Jedną z najważniejszych cech jakościowych, zależną od odżywienia roślin potasem, jest zawartość białek, skrobi i tłuszczu. Niedobór potasu może skutkować obniżeniem produkcji białek i to niezależnie od stopnia zaopatrzenia roślin w azot oraz wpływa na zwiększenie akumulacji cukrów rozpuszczalnych, a tym samym prowadzi do obniżenia zawartości skrobi. Zwiększenie koncentracji cukrów prostych w roślinach ozimych skutkuje zmniejszeniem ich odporności na niskie temperatury. Potas wpływa na wzrost zawartości sacharozy w korzeniach buraka cukrowego i skrobi w bulwach ziemniaka, a także zwiększenie koncentracji witamin B1 i C oraz karotenu (prowitaminy A) w roślinach.
