W roślinach cynk oddziałuje na metabolizm związków węglowodanowych i białkowych. Regulując proporcje składników na poziomie komórki wpływa na przepuszczalność błon komórkowych. Pierwiastek ten oddziałuje na przemiany wapnia i fosforu, wytwarzanie substancji wzrostowych – auksyn, a także powstawanie chlorofilu. A jak rozpoznawać niedobory cynku i w przypadku których roślin niedobór cynku ma największe skutki?
Przyswajalność cynku uzależniona jest od odczynu gleby oraz zawartości materii organicznej i fosforu. Pobieranie tego pierwiastka przez rośliny zmniejsza się wraz ze wzrostem pH gleby. Dodatkowo duże ilości fosforu w glebie ograniczają pobieranie cynku. Podobnie niższą przyswajalność tego pierwiastka stwierdza się w glebach organicznych.
Objawy niedoboru cynku w roślinach
Niedobór cynku w roślinach ogranicza ich rozwój i plonowanie. Szczególnie wrażliwe na niedobór tego pierwiastka są jabłonie, rośliny cytrusowe, brzoskwinia, kukurydza, len, sorgo, chmiel, bawełna i fasola. Do roślin umiarkowanie wrażliwych należy między innymi burak cukrowy, jęczmień, lucerna, koniczyna czerwona, ziemniak, pomidor oraz śliwa i czereśnia. Z kolei w grupie roślin tolerancyjnych znajdują się trawy, pszenica, owies, żyto, groch i gorczyca. Przyjmuje się, że do pokrycia potrzeb fizjologicznych większości roślin potrzeba od 15 do 30 mg Zn na kg suchej masy rośliny. W przypadku wielu gatunków roślin zawartość cynku przekraczająca 20 mg na kg suchej masy może być fitotoksyczna.
Objawy deficytu cynku w pierwszej kolejności występują na w pełni wykształconych liściach młodych, a dopiero w warunkach skrajnego niedoboru tego pierwiastka obserwowane są na liściach najmłodszych. Przy niedoborze tego pierwiastka dochodzi do tworzenia małych liści (tzw. choroba małych liści) oraz karłowatości roślin, objawiającej się występowaniem krótszych pędów i międzywęźli. Na roślinach pojawiają się punktowe zmiany chlorotyczne, które wynikają z niedoboru azotu, magnezu i żelaza, będącego skutkiem deficytu cynku. Niedobór cynku wiąże się z zakłóceniem metabolizmu azotowego, co między innymi przejawia się nagromadzeniem w roślinie niepożądanych związków, takich jak amidy i wolne aminokwasy.
U ziemniaka, pomidora i dyni przy niedoborze cynku obserwuje się pofałdowanie wierzchołkowych liści, które zwijają się ku górze, są drobne, żółtawe z obecnymi na nich nekrotycznymi brunatnymi plamami. W późniejszym okresie dochodzi do zwijania się górnych części pędów i ich zamierania. W przypadku roślin strączkowych w warunkach deficytu cynku na starszych liściach pojawiają się zmiany chlorotyczne. Dochodzi do pogrubienia międzywęźli i ogonków liściowych, które dodatkowo są krótkie z widocznymi na nich brunatnymi cętkami. Następuje zahamowanie wzrostu rośliny, która przybiera zwiędły wygląd, wytwarza mało strąków i nasion, a w konsekwencji zaistniałych zmian obumiera.
U kukurydzy dochodzi do skrócenia długości międzywęźli, prowadzącego do karłowacenia rośliny oraz redukcji powierzchni liści, które przyjmują jasnozielone zabarwienie obserwowane pomiędzy nerwami. Dodatkowo na liściach widoczne są po obu stronach nerwu środkowego, białawe pasma zaczynające się od nasady liścia. Pasma te nie dochodzą do wierzchołka liścia. Pozostała część blaszki liściowej, czyli krawędzie liścia i nerw środkowy pozostają zielone. Niedobór cynku prowadzi również do zaburzenia rozwoju generatywnego kukurydzy, które objawia się opóźnieniem terminu wyrzucania wiech i kwitnienia roślin.
