Sód zaliczany jest do grupy mikroelementów, a u wielu roślin występuje często w dużych ilościach. W przypadku niektórych roślin, takich jak jęczmień, lucerna, pomidor czy kapusta dodatni wpływ sodu uwidacznia się przy braku potasu, z kolei u selera, buraka czy rzepy – również przy odpowiednim zaopatrzeniu w potas. Sód pod względem właściwości chemicznych podobny jest do potasu, stąd też może on w pewnych funkcjach zastępować ten pierwiastek.
Pobieranie sodu przez rośliny
Ilość sodu pobieranego przez rośliny oraz jego stężenie w ich tkankach zależy między innymi od zawartości dostępnego sodu w glebie, gatunku rośliny oraz różnych czynników wpływających na jego pobieranie. Duży wpływ na pobieranie tego pierwiastka odgrywa potas, gdyż wraz ze wzrostem jego zawartości w glebie pobieranie sodu obniża się. Podobną zależność stwierdza się w przypadku wapnia.
Sód w roślinach
Zawartość sodu w roślinach jest zróżnicowana i mieści się w przedziale od 0,1 do 25 g sodu na kg suchej masy rośliny. Sód pobierany jest w większych ilościach we wczesnych fazach rozwojowych roślin, następnie wraz z wiekiem tempo pobierania maleje. W zależności od zdolności roślin do gromadzenia tego pierwiastka w organach nadziemnych wyróżnia się halofity, czyli rośliny słonolubne, zwane słonoroślami, które przystosowane są do życia w środowisku zasolonym, przy stężeniu NaCl powyżej 0,5% oraz niehalofity (glikofity) przystosowane do wzrostu w warunkach małego stężenia soli w podłożu. Halofity występują na terenach pustynnych i półpustynnych klimatu suchego oraz w strefach nadmorskich lub na obszarach solnisk śródlądowych. Rośliny te dużo sodu gromadzą w liściach. Cechuje je niski potencjał wody soku komórkowego, co umożliwia im pobieranie wody z zasolonego podłoża. Natomiast glikofity pobierają znacznie mniejsze ilości sodu, który gromadzą w korzeniach i dolnej części pędu. Należy do nich większość roślin uprawnych, u których w warunkach zasolenia dochodzi do zaburzenia przebiegu procesów życiowych. Jednak wrażliwość glikofitów na stężenie soli w podłożu jest silnie zróżnicowana w zależności od gatunku.
Funkcje sodu w roślinach
Sód należy do pierwiastków korzystnych, jednak tylko gatunki roślin należących do halofitów potrzebują sodu do przeprowadzenia procesów życiowych. Korzystny wpływ sodu na rośliny wiąże się między innymi ze zdolnością tego pierwiastka do zastępowania potasu. Rośliny uprawne charakteryzują się dużym zróżnicowaniem wrażliwości na możliwość zastępowania potasu przez sód. Stąd też dzieli się je na cztery grupy. Pierwszą grupę stanowią rośliny sodolubne (natrofilne), do których należą między innymi burak cukrowy, burak pastewny, rzepa czy trawy typu C4. W przypadku tych roślin nawet do 50% potasu może być zastąpione sodem, bez wpływu na obniżenie plonowania. Sód niejednokrotnie stymuluje ich wzrost i rozwój, podczas gdy zwiększenie dawki potasu nie wpływa na zwiększenie plonu tej grupy roślin.
Do drugiej grupy należą bawełna, len, pszenica, groch, szpinak oraz kapusta i rzodkiew, u których tylko niewielka część potasu może być zastąpiona sodem. W roślinach tej grupy, podobnie jak w przypadku roślin sodolubnych, stwierdza się dodatni wpływ sodu na plonowanie. Trzecią grupę stanowią rośliny, u których nie obserwuje się specyficznego działania sodu. Rośliny te tolerują niewielkie ilości sodu i są to takie gatunki jak jęczmień, proso, owies, rajgras, ziemniak czy pomidor. Z kolei do grupy roślin charakteryzujących się wrażliwością na sód należą kukurydza, żyto, tymotka, soja i fasola.
Sód a okresy suszy
Istotną grupą procesów stymulowanych przez sód jest zwiększenie tolerancji roślin sodolubnych na suszę. W okresach suszy w roślinach dobrze odżywionych potasem rytm dobowy aparatów szparkowych usprawnia się w obecności sodu, który przyspiesza zamykanie przy jednoczesnym opóźnianiu otwierania aparatów szparkowych. Rośliny dobrze odżywione sodem charakteryzują się lepszym gospodarowaniem dostępnymi zasobami wody glebowej, a pierwiastek ten w roślinie wpływa na ograniczenie transpiracji, a także zwiększenie ciśnienia osmotycznego i tym samym lepszą hydratację koloidów komórkowych. Sód oddziałuje na obniżenie pH soku komórkowego, stymuluje aktywność enzymów transaminacyjnych oraz syntezę barwników karotenoidowych. Wpływa również na smakowitość i zdrowotność paszy. U niektórych roślin bobowatych pierwiastek ten oddziałuje korzystnie na rozwój bakterii brodawkowych żyjących w symbiozie z roślinami.
