Rośliny ze środowiska glebowego mogą pobierać zarówno azot w formie amonowej, jak i azotanowej. Istotnym czynnikiem warunkującym pobieranie konkretnej formy azotu jest odczyn gleby. Na glebach o odczynie obojętnym lepsze źródło azotu stanowi azot amonowy, z kolei na glebach kwaśnych – azot azotanowy.
Pobieranie azotu uzależnione jest również od obecności w glebie kationów potasu, wapnia i magnezu oraz anionów fosforanowych, siarczanowych i chlorkowych. Wpływ na dostępność konkretnej formy azotu wywiera również stopień natlenienia podłoża, wilgotność i temperatura, a także zawartość cukrów w roślinie, czy też jej gatunek.
Rośliny pobierając jony amonowe wpływają na zakwaszenie środowiska glebowego, prowadząc do zmniejszenia pobierania kationów wapnia, potasu i magnezu, a jednocześnie zwiększenia koncentracji anionów, miedzy innymi chlorkowych, siarczanowych i fosforanowych. Skutkuje to zmniejszeniem w roślinie zawartości jonów o charakterze zasadowym – wapniowych i magnezowych oraz jonów potasowych, prowadząc do tworzenia kationów organicznych, których zadaniem jest utrzymanie pH cytoplazmy na stałym poziomie. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia tworzenia kwasów organicznych w roślinie i tym samym ograniczenia jej wzrostu. Dodatkowo zakwaszenie gleby w efekcie pobierania jonów amonowych prowadzi do obniżenia dostępności molibdenu dla roślin.
Objawy nadmiar jonów amonowych
W obrębie gatunków roślin uprawnych wyróżnia się rośliny tolerujące nadmiar formy amonowej azotu oraz rośliny wrażliwe na jej nadmiar. Roślinami szczególnie wrażliwymi na nadmiar jonów amonowych w glebie są: jęczmień, burak cukrowy, pomidor, ziemniak, fasola i truskawka. Zmniejszenie plonu roślin wrażliwych przy nadmiarze tej formy azotu waha się w przedziale od 15 do 60%. W przypadku roślin wrażliwych nadmiar jonów amonowych wpływa na zmniejszenie syntezy skrobi w liściach. Charakterystycznym objawem nadmiaru jonów amonowych jest zakłócenie procesu kiełkowania nasion. Do wizualnych objawów nadmiaru można zaliczyć: więdnięcie i zwijanie się blaszki liściowej, wynikające z zaburzeń w gospodarce wodnej roślin oraz objawy związane z niedoborem potasu w roślinie, co wiąże się z antagonizmem pomiędzy jonami amonowymi i potasowymi. Dodatkowo dochodzi do pojawiania się chloroz, a w dalszej kolejności zmian nekrotycznych.
Ograniczenie negatywnego oddziaływania nadmiaru jonów amonowych
Negatywny wpływ jonów amonowych na rośliny uprawne można w znacznym stopniu ograniczyć między innymi poprzez utrzymywanie odczynu gleby na poziomie odczynu obojętnego do lekko zasadowego, co wpływa na zwiększenie efektywności procesu nitryfikacji. Poza tym ważne jest również odpowiednie dostarczenie roślinom pierwiastków zmniejszających toksyczność dużych ilości jonów amonowych, takich jak potas i magnez. Dobre efekty nawozowe daje również odpowiednie zaopatrzenie roślin w wapń, jak również łączne stosownie formy amonowej i azotanowej azotu.
