Ministrowie rolnictwa UE ostrzegają, że ambitna wizja rolnictwa i żywności UE nie zostanie zrealizowana bez niezależnej, dwufilarowej Wspólnej Polityki Rolnej z odpowiednim budżetem. W czasie debaty AGRIFISH domagali się uproszczeń, wyrównania wsparcia i zapewnienia, że rolnicy będą mogli utrzymać się z pracy w gospodarstwie.
Debata nad wizją Komisji: trzy pytania, jeden warunek – silna WPR
Podczas marcowego posiedzenia Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa (AGRIFISH) ministrowie państw członkowskich przeprowadzili debatę na temat wizji rolnictwa i żywności Unii Europejskiej, przedstawionej przez Komisję. Dyskusja została zorganizowana wokół trzech kluczowych pytań: jak zwiększyć konkurencyjność i odporność rolnictwa, czy rolnicy mogą wciąż utrzymać się wyłącznie z pracy w gospodarstwie oraz jak zapewnić skuteczne wdrażanie innowacji i nowych technologii.
Większość krajów poparła ogólne założenia wizji, ale jasno zaznaczyła, że ich realizacja będzie możliwa tylko przy zachowaniu niezależnej i dobrze finansowanej Wspólnej Polityki Rolnej. Wielu ministrów podkreślało, że WPR musi pozostać polityką opartą na dwóch silnych filarach – bez ich utrzymania niemożliwe będzie zwiększanie konkurencyjności, inwestycje czy rozwój obszarów wiejskich.
WPR musi mieć własny budżet i dwa filary
Występujący w imieniu Hiszpanii minister Luis Planas stwierdził jednoznacznie:
– Ta wizja będzie miała sens tylko – powtarzam: tylko – jeśli będzie jej towarzyszyła propozycja Wspólnej Polityki Rolnej po 2027 roku, która będzie miała własną osobowość prawną i wystarczające środki finansowe.
Dodał, że nie chodzi o wybór „między masłem a armatami”, lecz o bezpieczeństwo żywnościowe jako jeden z filarów europejskiej suwerenności. W podobnym tonie wypowiedzieli się przedstawiciele Włoch, Francji, Irlandii, Portugalii, Litwy, Belgii, Grecji, Bułgarii i Łotwy. Kraje te jednoznacznie wezwały do utrzymania dwóch filarów WPR – bez tego nie będzie możliwe finansowanie innowacji, zarządzanie ryzykiem ani wsparcie inwestycyjne.
Francuska minister Annie Genevard zaznaczyła:
– Potrzebujemy wspólnych reguł i odpowiedniego budżetu. Płatności bezpośrednie oraz inwestycje muszą być dalej gwarantowane – to warunek utrzymania odporności i zdolności do konkurowania unijnego rolnictwa.
Węgierski minister István Nagy ostrzegł, że wizja Komisji zawiera istotne elementy, ale nie odpowiada na najważniejsze pytania: co z dwoma filarami, co z płatnościami wieloletnimi, co z niezależnością budżetową WPR?
– Aby ocenić tę wizję, musimy udzielić odpowiedzi również na te pytania. Reforma wieloletnich ram finansowych wciąż jest pełna niepewności. To niepokojące – zaznaczył.
Irlandzki minister Martin Heydon przypomniał, że stałe dostawy żywności najwyższej jakości, które są normą w UE, są zasługą Wspólnej Polityki Rolnej, „najstarszej polityki unijnej”. W związku z tym konieczne jest, aby utrzymać jej budżet i odrębność:
– Solidny i dobrze skonstruowany budżet WPR powinien być priorytetem UE, zważywszy rozliczne korzyści, które przynosi ona państwom członkowskim i znaczenie WPR w zapewnieniu unijnego bezpieczeństwa żywnościowego, które jest częścią całościowego bezpieczeństwa.
W ocenie włoskiego ministra Francesco Lollobrigidy „wizja rolnictwa” to „prawdziwa zmiana paradygmatu wobec przeszłości”, ponieważ w niej „bezpieczeństwo i suwerenność żywnościowa nie podlegają dyskusjom”. Jednak, aby ją zrealizować, konieczna jest silna WPR z odrębnym i adekwatnym budżetem. Należy ją też odpowiednio zmodyfikować, np. wprowadzając zasadę degresywności płatności bezpośrednich oraz promując zrównoważone rolnictwo – także pod względem społecznym.
Dodatkowe dochody – tak, ale nie zamiast podstawowego wsparcia
Ministrowie odnieśli się też do zawartego w wizji dążenia Komisji Europejskiej do umożliwienia rolnikom uzyskania dodatkowych źródeł dochodu, np. poprzez certyfikaty węglowe czy sprzedaż bioenergii. Zdaniem Komisji taka dywersyfikacja przyczyni się do stabilizacji gospodarstw i zwiększenia odporności sektora na wpływ umów handlowych.
Większość krajów przyjęła te pomysły ostrożnie, z zastrzeżeniem, że nie mogą one zastępować tradycyjnych płatności i wsparcia ze środków publicznych. Litewski minister Ignas Hoffman stwierdził:
– Rolnicy zasadniczo powinni móc utrzymać się ze swojej głównej działalności, a inne źródła dochodów powinny jedynie go uzupełniać, a nie zastępować.
Z kolei niemiecki minister Cem Özdemir zaznaczył:
– Musimy tworzyć nowe modele dochodowe. Certyfikacja CO₂ może stanowić sposobność dla zapewnienia dodatkowych przychodów, ale nie zapominajmy o rekompensacie kosztów związanych z transformacją i Zielonym Ładem.
Holenderski minister Jean Rummenie przypomniał, że „dochód rolnika musi przede wszystkim pochodzić z rynku. WPR ma go wspierać, ale nie zastępować”.
Wielu przedstawicieli państw – m.in. Bułgarii, Rumunii, Irlandii i Chorwacji – wskazywało, że bioenergia czy kredyty węglowe nie mogą stać się pretekstem do ograniczenia podstawowego budżetu WPR.
Innowacje w rolnictwie potrzebują mniej biurokracji
Trzecim tematem debaty były innowacje, cyfryzacja i rozwój technologiczny. Ministrowie zgadzali się co do potencjału nowoczesnych rozwiązań, ale ostrzegali przed nadmiernym skomplikowaniem przepisów i apelowali o to, by innowacje były realnie dostępne dla gospodarstw.
Estoński minister podkreślił, że potrzebne są inwestycje w technologie przyjazne środowisku oraz zabezpieczenie łańcuchów dostaw. Rumuński minister Florin-Ionuț Barbu wezwał do wsparcia innowacji, które przyczynią się do ekologizacji produkcji. Słowacki minister Richard Takáč apelował o rozwiązania „proste, przewidywalne i cyfrowe”, które ułatwią pracę, a nie będą obciążeniem:
– Rolnicy są zawaleni papierologią – mniej biurokracji, więcej stabilności. Taka powinna być nasza wizja przyszłości.
Z kolei Czechy podkreśliły, że przyszłość WPR musi być oparta na innowacjach, które nie odstraszają młodego pokolenia. Wdrażane rozwiązania muszą być możliwe do zastosowania w praktyce i wspierane przez państwo, a nie tylko regulowane.
– Jeśli komuś się wydaje, że nowe regulacje przyciągną młodych rolników do sektora, to się myli. Wspólna polityka rolna musi być realistyczna i możliwa do zrealizowania w praktyce – mówił minister Marek Výborný.
Estonia i Słowacja zwracały uwagę, że innowacje muszą iść w parze z uproszczeniem zasad i równością w dostępie do narzędzi wsparcia. Rumunia, Bułgaria i Chorwacja apelowały natomiast o konkretne inwestycje w cyfryzację i technologie wspierające zrównoważone rolnictwo, ale podkreślały, że nie może to prowadzić do nowej fali kosztów bez adekwatnego finansowania. Rolnicy potrzebują – jak podsumował to minister z Rumunii – „wsparcia na nowe obowiązki”, a nie tylko dodatkowych wymagań.
– Potrzebne są konkretne inwestycje w cyfryzację, usieciowienie, transfer wiedzy – mówił niemiecki minister Ozdemir. – Ale biurokracja nie może hamować rozwoju.
Umowy handlowe z krajami trzecimi
Wielu ministrów zwracało uwagę, że otwartość unijnych rynków na import z państw trzecich nie może odbywać się kosztem europejskich producentów. Szczególne zaniepokojenie budziły zapisy umowy z Mercosur. Francuska minister Annie Genevard stwierdziła:
– Musimy przyglądać się bardzo uważnie temu, co zawarte jest w produktach importowanych. Potrzebujemy skutecznego systemu kontroli, który zagwarantuje, że do UE nie trafiają towary niespełniające naszych norm. Cieszę się, że Komisja uznaje strategiczny charakter rolnictwa i zamierza to wpisać do innych swoich polityk, chcę jednak zwrócić uwagę na ostatnio zawarte porozumienie, które w dużej mierze pozostaje nieakceptowalne dla Francji.
Czeski minister zaznaczył, że umowy handlowe UE muszą uwzględniać nie tylko zgodność z zasadami WTO, ale także wpływ importu na bezpieczeństwo żywnościowe Wspólnoty:
– Produkcja rolno-spożywcza oznacza bezpieczeństwo dla Unii Europejskiej. Musimy zwrócić uwagę na negatywne skutki importu dla naszej produkcji. Wszystko, co robimy, musi być oparte o realia.
Podobne głosy płynęły z Belgii, Słowacji i Bułgarii. Ministrowie domagali się konsekwentnego stosowania zasady wzajemności i ochrony strategicznych sektorów unijnego rolnictwa.
Siekierski: Prezydencja zadba o konkretne propozycje
Minister Czesław Siekierski, przewodniczący obradom, podkreślił, że większość państw pozytywnie oceniła wizję Komisji, ale jasno zaznaczyła warunki jej realizacji:
– Wspólnej polityce rolnej musi towarzyszyć odrębny i silny budżet, odpowiedni do ambitnych celów wyznaczonych dla rolników i sektora.
Zwrócił uwagę na zgodność co do potrzeby uproszczeń, utrzymania dwóch filarów WPR, wzmocnienia konkurencyjności i atrakcyjności sektora oraz realnego wsparcia dla młodego pokolenia rolników. Zapowiedział, że polska prezydencja będzie kontynuować prace nad konkretnymi propozycjami w ramach Specjalnego Komitetu ds. Rolnictwa.
