Proso daje plon ok. 3–4 t/ha, a przy korzystnym przebiegu pogody, dobrych warunkach glebowych i prawidłowej agrotechnice jeszcze większy.
Nakłady na nawożenie i ochronę prosa są mniejsze od innych zbóż, poza tym proso przerywa ciąg chorobowy podstawowych zbóż, z korzyścią dla ich plonów.
Wymagania klimatyczne i glebowe
Proso na tle innych roślin ma duże wymagania cieplne i świetlne, średnie glebowe, natomiast niewielkie wodne. Można je porównać pod tym względem do słonecznika. Uprawiane jest na średnich glebach, klas bonitacyjnych od II do IVa, choć w lepszych stanowiskach, można uzyskać „przyzwoite” plony, także na lżejszych glebach klas IVb i V.
Nie znosi gleb ciężkich (zlewnych) i zimnych, które w okresach większych opadów gromadzą zbyt dużo wody. Nie udaje się też na lekkich, suchych i kwaśnych piaskach. Pożądany jest lekko-kwaśny lub obojętny odczyn, w zakresie pH 5,6-7.
Wybór stanowiska i przygotowanie pola
Jest podatne na zachwaszczenie, ze względu na powolny początkowy wzrost i małą zdolność konkurencyjną z chwastami. Dlatego ważny jest wybór czystego stanowiska, najlepiej po okopowych lub strączkowych, ale też udanych zbożach, po których można jeszcze wysiać poplon.
Wiosenna uprawa roli jest podobna jak pod zboża jare, choć ze względu na późny termin siewu (10-25 maj), można wydłużyć uprawki przedsiewne, celem zniszczenia skorupy i chwastów oraz ograniczenia strat wody. Przed siewem należy dobrze doprawić glebę, nie rozpylając jej nadmiernie, gdyż grozi to zaskorupieniem, co utrudni kiełkowanie i wschody siewek.
Dawki nawozów nie są duże
Proso nie ma dużych wymagań pokarmowych, można je porównać do pszenicy lub jęczmienia, plonujących na poziomie 3-4 t/ha. Wielkość dawek zależy od zasobności gleby, przedplonu i prognozowanych plonów.
Przy średniej zasobności gleby należy wiosną wysiać na 1 ha 60 kg P2O5 100 kg K2O, 40 kg MgO i 35 kg SO3. Na glebach mniej zasobnych można je zwiększyć o 30 proc., natomiast przy wysokiej zmniejszyć o 30-50 proc, a nawet zrezygnować z ich stosowania.
Zwykle największy wpływ na plony wywiera azot, zalecany w dawce 60-90 kg/ha N, z czego 50 proc. przed wysiewem nasion. Drugą dawkę w okresie wegetacji można korygować w zależności od wyglądu roślin i przebiegu pogody.
Od fazy początku krzewienia, można też dwukrotnie dolistnie dokarmić rośliny prosa mocznikiem (w stężeniu do 10 proc.), z dodatkiem jedno- lub 7-wodnego siarczanu magnezu (odpowiednio w stężeniu do 3 lub 5 proc.).
Z mikroelementów wskazana jest w dwóch opryskach miedź (do 80 g/ha Cu) i cynk (do 150 g Zn) oraz mangan (do 300 g Mn – wyłącznie na glebach o pH powyżej 6,5) lub molibden (do 10 g Mo – przy pH gleby poniżej 6), a także bor (50 g/ha B w drugim oprysku).
Termin i norma wysiewu nasion
Warunkiem uzyskania wysokich plonów jest dobry materiał siewny, wykazujący wysoką zdolność kiełkowania oraz masę 1000 ziaren (co najmniej 6 g). Termin siewu zależy od przebiegu temperatur wiosną, zwłaszcza w maju.
Za optymalny przyjmuje się 10‑25 maja. Zbyt wczesny siew naraża wschodzące siewki na wiosenne przymrozki, bądź skutkuje późnymi i nierównomiernymi wschodami. W tym czasie tworzy się skorupa glebowa utrudniająca wschody oraz wzrasta zachwaszczenie.
Z kolei siew po 25 maja skutkuje opóźnieniem dojrzewania i obniżką plonów. Przeciętnie zaleca się wysiew nasion w ilości 15‑20 kg/ha, przy rozstawie rzędów od 25 do 40 cm, a więc co drugą (na lżejszych glebach) lub co trzecią (na zwięźlejszych) redlicę siewnika zbożowego.
Przy opóźnionych siewach, gorszej jakości nasion, a także w gorszych warunkach glebowych i pogodowych, normę wysiewu należy zwiększyć do 25, a nawet 30 kg/ha, wysiewając je w 25 cm rzędach. Na glebach zwięźlejszych zaleca się wysiew na głębokość do 2 cm, zaś na lżejszych oraz w okresach suchszym 3-4 cm.
Aktualnie zarejestrowane są 2 odmiany prosa, pochodzące z HR Smolice. W 1956 r. weszła do uprawy odmiana Gierczyckie, zaś w 2000 r., bardziej intensywna odmiana, o większym potencjale plonowania – Jagna.
Proso
Na szerszą skalę proso uprawiane jest w rejonach o ciepłym i suchym kontynentalnym klimacie Afryki i Azji oraz wschodniej Europy, w Polsce najwięcej w woj. świętokrzyskim.
Produkowana z nasion kasza jaglana jest narodową potrawą wielu krajów, jest też cenną paszą dla drobiu, w tym ptaków śpiewających. Poza tym wykorzystywana jest w przemyśle piekarniczym, jako dodatek do wybranych gatunków pieczywa.
Nasiona wykazują dość wysoką zawartość białka (bez glutenu) i tłuszczu oraz witamin z grupy B i PP.. Wiechy prosa wykorzystywano dawniej do produkcji pędzli malarskich, zwanych bielaczami, którymi malowano (bielono) ściany budynków mieszkalnych i inwentarskich.
