Wyróżnia się trzy podstawowe systemy uprawy roli: płużny, bezpłużny i zerowy. Podpowiadamy, jak przejść na strip-till oraz jakie są zalety i wady tego bezpłużnego systemu uprawy.
Sposób uprawy gleby i roślin na danym polu, nosi nazwę systemu uprawy roli. Prowadzi on w kolejnych latach do wykształcenia specyficznych właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby.
System bezpłużny (uproszczony) polega na eliminacji w uprawie pługa i związanego z tym odwracania gleby. Pług zastąpiony jest innymi narzędziami (brony talerzowe, kultywatory, spulchniacze, głębosze, a głównie agregaty uprawowe lub uprawowo-siewne). Uprawki nimi mogą być wykonywane na całej powierzchni pola, bądź tylko w ograniczonym zakresie – pasie, co obejmuje przeciętnie do 1/3 powierzchni pola.
Jest to tzw. uprawa pasowa (z ang. strip-till), wykonywana zwykle jednym przejazdem specjalistycznego agregatu, który spulchnia (na głębokość do 25 cm) wyłącznie wąskie, kilku- lub kilkunastu cm pasy gleby. Wysiewa się w nich na zaprogramowaną głębokość nasiona, zaś poniżej nawozy mineralne. Tego typu agregaty oferują m.in. firmy: Amazone, Kuhn i Mzuri.
Przed przejściem na uprawę pasową, trzeba doprowadzić glebę do optymalnego odczynu i zasobności w składniki pokarmowe, głównie P, K i Mg. Poza tym zwalczyć uciążliwe chwasty wieloletnie, w tym głęboko korzeniące się i rozłogowe, np. perz, powój, oset i inne.
W wyniku uprawy pasowej około 2/3 powierzchni pola pozostaje bez uprawy – jest przykryta resztami pożniwnymi, ewentualnie także mulczem z międzyplonów. Warstwa ta chroni glebę przed erozją wodną i wietrzną, zapobiega zaskorupianiu i stratom wody, sprzyja tworzeniu gruzełkowatej struktury oraz aktywizuje życie biologiczne, w tym rozwój dżdżownic. Tworzą one związki próchniczne oraz sieć kanalików, optymalizujących stosunki powietrzno-wodne gleby.
Uprawa pasowa przynosi też istotne korzyści ekonomiczne. Ogranicza do niezbędnego minimum liczbę uprawek, co ułatwia zachowanie optymalnych terminów siewu. Zmniejsza także koszty robocizny i zużycie paliwa, przeciętnie o 50 proc. w stosunku do uprawy orkowej. Ogranicza też koszty zakupu i konserwacji wielu maszyn i narzędzi, choć w tym przypadku niezbędny jest zakup specjalistycznego, drogiego agregatu i ciągnika o dużej mocy.
Zwykle przekracza to możliwości finansowe mniejszych gospodarstw. Warto w takim przypadku skorzystać z usługi na części swego pola, np. w okresie 5 lat, co pozwala na obiektywną ocenę uzyskanych efektów i ewentualne przejście po tym okresie na strip-till w całym gospodarstwie. Wówczas można się decydować na zakup agregatu.
Uprawa pasowa stwarza też inne problemy. Ważne jest by resztki pożniwne były dobrze pocięte i równomiernie rozmieszczone na polu. Wówczas agregat będzie precyzyjnie i wydajnie, bez awarii (zapychania się) pracował na polu. Negatywnym efektem zalegających na powierzchni pola resztek, jest też stworzenie sprzyjających warunków dla patogenów chorób i szkodników, w tym nornic i myszy. Wówczas trzeba szybko reagować na te zagrożenia, stosując skuteczne preparaty.
Niektórzy sugerują (ja też), by przeciętnie co 5 lat, wykonać pełną uprawę gleby, w tym głęboką orkę, wysiewając wcześniej nawozy Ca, ewentualnie także (w innym terminie) P, K i Mg oraz zwalczyć uciążliwe chwasty.
Zalety i wady ocenianych systemów uprawy roli
|
Zalety |
Wady |
|
Uprawa płużna (orkowa) |
|
| Dobrze spulchnia i napowietrza glebę | Duża energochłonność głębszych orek |
| W okresie późnej jesieni, zimy i wczesnej wiosny gleba gromadzi duże ilości wody | Powoduje przesuszenie wyoranej warstwy gleby, zwłaszcza w okresie posusznym |
| W okresie suszy, orka wykonana tuż przed siewem ułatwia kiełkowanie nasion | Powoduje szybszą mineralizację substancji org. z nawozów naturalnych i resztek pożn. |
| Niszczy szkodniki, w tym gryzonie oraz patogeny chorób | Zwiększa ryzyko erozji wodnej i wietrznej |
| Przemieszcza ku górze wymyte składniki pokarmowe i drobne frakcje gleby | Niszczy dżdżownice oraz zakłóca aktywność biologiczną gleby |
| Umożliwia głębsze wniesienie nawozów, resztek pożniwnych i międzyplonów | Może sprzyjać tworzeniu podeszwy płużnej i zaskorupieniu wierzchniej warstwy gleby |
| Ułatwia walkę z chwastami | Konieczność dodatkowych uprawek |
|
Uprawa bezpłużna pasowa (strip-till) |
|
| Zmniejsza czasochłonność uprawy i zużycie paliwa, nawet o 50 proc. | Resztki pożniwne na powierzchni pola mogą utrudniać wykonanie precyzyjnej uprawy |
| Chroni glebę w dużym stopniu przed erozją wodną i wietrzną | Trudności z odkwaszaniem gleby i zwalczaniem chwastów |
| Zapobiega procesowi degradacji gleb, stymuluje tworzenie struktury gruzełkowatej | Niekorzystne oddziaływanie resztek pożn. na kiełkowanie nasion i wschody siewek |
| Zwiększa aktywność mikroorganizmów glebowych i namnażanie dżdżownic | Nierozłożone resztki pożniwne zwiększają ryzyko rozwoju chorób i szkodników |
| Zmniejsza ugniatanie gleby i tworzenie podeszwy płużnej | Duży koszt zakupu specjalistycznego agregatu i ciągnika dużej mocy |
| Istotnie zmniejsza (przeciętnie o 40 proc.) zużycie nawozów mineralnych | Resztki pożniwne zmniejszają skuteczność herbicydów doglebowych |
| Utudnia kiełkowanie i wschody chwastów | Problem ze zwalczaniem trudnych chwastów |
| Ogranicza w dużym stopniu straty wody i wymywanie składników pokarmowych | W okresie posusznym gorsze warunki do kielkowania i wschodów |
| Zwiększa zawartość substancji org., w tym próchnicy w wierzchniej warstwie gleby | Uwalniające się z rozkładu resztek pożniwn. toksyny utrudniają kiełkowanie i wschody |
| Pozwala na terminowy siew, wykonywany w szerszym zakresie wilgotności gleby | Większa presja chorób i szkodników, w tym nornic, myszy i ślimaków |
