Zwalczanie szkodników łuszczynowych

Rzepak jest rośliną oleistą o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym w Polsce, a jego zasiewy zajmują około 97% powierzchni wszystkich upraw roślin oleistych w kraju. Wobec tego, warto zadbać o ochronę tej cennej rośliny, aby otrzymać godziwy plon. A dużym zagrożeniem w uprawie są szkodniki łuszczynowe…

Przyczyny nasilenia szkodników łuszczynowych rzepaku, głównie takich jak pryszczarek kapustnik i chowacz podobnik, są zróżnicowane. Uważa się, że zmiany klimatyczne przyczyniają się do większego rozwoju populacji szkodników upraw rolniczych. Obserwuje się więc nasilenie szkodliwości występujących szkodników, w tym wzrost liczby pokoleń. Ponadto, stwierdza się też szerszy zasięg szkodników, wydłużony okres nalotów na plantacje, a także pojaw nowych szkodników, dotąd nie spotykanych. Większość owadów reaguje korzystnie na wzrost temperatury, związanej z ociepleniem klimatu, wykazując większą aktywność.

Racjonalnie prowadzona ochrona upraw rzepaku ozimego podkreśla rolę prawidłowo wykonanych zabiegów agrotechnicznych. Warto przy tym pamiętać, że wszelkie uproszczenia agrotechniczne przyczyniają się do zwiększenia liczby szkodników. Poszerzający się areał uprawy rzepaku w kraju, czy niewłaściwe zmianowanie roślin przyczyniają się do większego zagrożenia upraw rzepaku przez niektóre szkodniki.

W nowoczesnej technologii produkcji rzepaku należy zaznaczyć ważność doboru odpowiednich odmian do uprawy dla danego regionu kraju oraz zgodnie z zapotrzebowaniem ze strony przemysłu. Dobrze dobrana odmiana powinna charakteryzować się wysokim potencjałem plonowania, dobrą mrozoodpornością i wysoką odpornością na agrofagi występujące w rejonie uprawy.

Prawdopodobieństwo silnego pojawu szkodników zwiększa się przy stosowaniu uproszczeń agrotechnicznych, uprawach bezorkowych, czy braku podorywek. Nie zaleca się uprawy rzepaku na stanowiskach po rzepaku oraz po innych roślinach kapustowatych. Warto zwrócić też uwagę na izolację przestrzenną upraw tegorocznych i ubiegłorocznych w ograniczeniu niektórych szkodników. Dodatkowo, usuwanie chwastów i ich pozostałości może ograniczyć populację niektórych szkodników, np. tantnisia krzyżowiaczka. Ze względów fitosanitarnych, rzepak nie powinien być uprawiany na tym samym polu częściej niż co 4 lata.

Uprawa rzepaku po sobie lub zbyt częste wracanie z jego uprawą na to samo pole może prowadzić do spadków plonu nasion, mimo sprzyjających warunków pogodowych i poprawnie wykonanych zabiegów agrotechnicznych. Taka uprawa zwiększa zagrożenie występowania chorób oraz żerowania szkodników (m.in. słodyszka rzepakowego, chowacza brukwiaczka) i namnażaniu się mątwika burakowego.

Do najwięszych strat powodowanych przez szkodniki łuszczynowe tj. chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika dochodzi częściej w rzepaku jarym niż ozimym. Łuszczyny uszkodzone przez chowacza podobnika są lekko zgięte, zdeformowane i posiadają otwór, ślad po żerującej larwie. Szkodnik ten przyczynia się do większego nasilenia wielu sprawców chorób, ale największa jego szkodliwość polega na stworzeniu warunków do rozwoju dla bardziej groźnego szkodnika,  jakim jest pryszczarek kapustnik. Pryszczarek wykorzystuje przygotowane przez chowacza nakłucia, składając do kilkudziesięciu larw w świeżo wykształcających się łuszczynach. W warunkach naszego kraju obserwuje się najczęściej występowanie od dwóch do trzech pokoleń pryszczarka kapustnika. Uszkodzone przez larwy szkodników łuszczyny skręcają się, żółkną, a słabo wykształcone nasiona ulegają przedwczesnemu wysypaniu. Wysokie temperatury w maju i w czerwcu przy braku opadów deszczu sprzyjają namnażaniu się tego szkodnika.

Na podstawie monitoringu upraw i progów ekonomicznej szkodliwości można dokonać oceny szkodników na plantacji i podjąć decyzję o wykonaniu zabiegu. Uszkodzenia powodowane przez szkodniki osłabiają wzrost i rozwój roślin.

Stosowanie chemicznych środków ochrony uzasadnia tylko przekroczenie środowiskowego i ekonomicznego progu szkodliwości określonych agrofagów. Próg ekonomicznej szkodliwości, to takie nasilenie szkodników, gdy wartość spodziewanej straty w plonie jest wyższa od łącznych kosztów zabiegu. Uważa się, że progi ekonomicznej szkodliwości są jednym z ważnych, ale bardzo trudnych elementów chemicznej ochrony roślin.

Szkodniki łuszczynowe zazwyczaj zwalcza się w okresie opadania płatków kwiatowych i po wykształceniu się pierwszych łuszczyn. W przypadku masowego wystąpienia szkodników (jednego lub obu najgroźniejszych szkodników łuszczynowych) zabieg należy powtórzyć po 7−10 dniach. Należy podkreślić, że plantacje wielkoobszarowe mogą być chronione tylko w pasie brzeżnym. Zabiegi należy wykonywać po zakończeniu lotu pszczół, przestrzegając prewencji.  Aby przeciwdziałać powstawaniu odporności szkodników na insektycydy, należy na zmianę stosować zalecane środki ochrony roślin z grup chemicznych o odmiennym mechanizmie działania, zawierających różne substancje czynne.

Tabelka 1, podpis: Progi ekonomicznej szkodliwości rzepaku  (ocena w późniejszym okresie), Źródło: Metodyki integrowanej ochrony roślin w rzepaku

Tabela 2: Insektycydy do zwalczania szkodników łuszczynowych (Chowacza podobnika i Pryszczarka kapustnika) w rzepaku według Zaleceń IOR−PIB