Rolnictwo jest podstawą wielu ekosystemów, charakteryzujących się bogatą bioróżnorodnością, przyczynia się ono do utrzymania różnorodności gatunków i posiada duże rezerwy materiału genetycznego. W przypadku, gdy grunty rolne wykorzystywane są przede wszystkim do produkcji zdrowej i dobrej jakościowo żywności oraz odnawialnych surowców, ochrona bioróżnorodności i trwała działalność rolna są ściśle ze sobą związane.
Różnorodność biologiczna to rozmaitość form i struktur żywej materii, wynikająca z informacji genetycznej tkwiącej w zasobach genowych organizmów na Ziemi. Daje ona roślinom i zwierzętom szansę na przystosowanie się do zmieniających się warunków środowiskowych, czy klimatycznych. Stanowi też zabezpieczenie na wypadek klęski żywiołowej, czy zarazy, która może dotknąć nagle niektóre gatunki roślin czy zwierząt. Dzięki niej można w sposób naturalny krzyżować odmiany i uodparniać je na przeróżne zagrożenia, nadając im nowe cechy, bez uciekania się do wciąż niebezpiecznych metod inżynierii genetycznej. Zalet można by wymieniać znacznie więcej…
Bioróżnorodność, a rolnicze użytkowanie.
Na różnorodność biologiczną gleb wpływają przede wszystkim czynniki zewnętrzne, takie jak zmiany klimatu i depozycja azotu (opadanie na ziemię związków azotu, zawartych w atmosferze w postaci tlenków lub spływanie ich pod wpływem deszczu), ale również zarządzanie i użytkowanie gruntów. To ostatnie może zmniejszyć różnorodność i zagęszczenie pożytecznych organizmów, kontrolujących szkodniki i patogeny. W konsekwencji ma to negatywny wpływ na stan zdrowia roślin, zwierząt i finalnie też ludzi. Z kolei stosowanie mniej intensywnych metod uprawy sprawia, że liczba pożytecznych gatunków przewyższa ilość szkodników i patogenów. Ponadto, różnorodność biologiczna gleby może pomóc w łagodzeniu skutków czynników zewnętrznych destabilizujących funkcjonowanie ekosystemu. Mówiąc prościej, pomaga roślinom przetrwać w niekorzystnych warunkach. Dlatego właśnie wsparcie rolnictwa powinno rozpocząć się właśnie od rozwoju gospodarstw bioróżnorodnych.
Zagrożenia
Zagrożeniem dla bioróżnorodności ze strony rolnictwa jest przede wszystkim jego intensyfikacja. Negatywnie wpływa również zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk, uproszczenia krajobrazu, likwidacja siedlisk marginalnych, zanik lokalnych ras zwierząt gospodarskich i odmian roślin uprawnych.
Utrzymanie bioróżnorodności w ekosystemach rolniczych jest niezbędne do podtrzymania funkcji i procesów ekologicznych, które zapewniają żyzność gleby i produktywność gospodarstwa. Bo przecież próchnicy glebowej nie można sztucznie wyprodukować – jest ona tworzona właśnie przez różnorodność biologiczną gleby.
Jak dbać?
Bioróżnorodność w rolnictwie zapewnia utrzymanie struktury i żyzności gleby, wpływa na zwiększenie populacji owadów zapylających, a co za tym idzie, zapylanie roślin, zapobieganie erozji gleby, prawidłowy obieg składników pokarmowych, kontrolę przepływu i dystrybucji wody.
Budowanie bioróżnorodnych gospodarstw rolnych to element niezbędny dla przeciwdziałania jałowieniu gleb i zmniejszaniu się powierzchni upraw. Wzbogacanie rolnictwa powinno polegać na rozwijaniu różnorodności biologicznej, co można osiągnąć na przykład poprzez zakładanie siedlisk lub usuwanie chwastów ze skraju pola i sadzenie na ich miejsce roślin kwitnących w celu przyciągnięcia owadów zapylających. Pasy roślinności i upraw, tworzone przez rolników, pozwolą na dostarczenie pożywienia dzikim ptakom, które żywią się owadami mogącymi zniszczyć plony.
Duży wpływ na bioróżnorodność ma również stosowanie środków ochrony roślin – warto zredukować liczbę oprysków na rzecz przeprowadzenia mniejszej ich ilości, ale środkami o wyższej jakości. Należy w miarę możliwości także przechwytywać składniki mineralne spływające z pól do wód powierzchniowych, poprawiać i regulować retencję wodną i nie dopuścić do inwazji drzew lub trzciny w siedliskach bagiennych. Warto też, w miarę możliwości stwarzać warunki sprzyjające rozwojowi różnorodnej flory i fauny. Innowacje techniczne, zarówno w dziedzinie zarządzania, jak i maszyn (np. precyzyjne rolnictwo), również mogą pomóc w spełnianiu potrzeb w zakresie bioróżnorodności, zachowując przy tym konkurencyjność sektora rolnego.
