Izba Rolnicza Województwa Łódzkiego wnioskuje do Premier Ewy Szydło o wprowadzenie w trybie pilnym zmian w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników z 20.12.1990r. (t.j. Dz. U. z 2008r. Nr 50, poz.291) umożliwiających zaliczenie okresów zatrudnienia i podlegania ubezpieczeniu społecznemu na zasadach ogólnych tj. w ZUS do okresów ubezpieczenia w KRUS, od których uzależnione jest nabycie praw do emerytury rolniczej.
Obecnie zgodnie z art. 19 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników prawo do emerytury rolniczej przysługuje ubezpieczonemu, który osiągnął wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) i podlegał ubezpieczeniu przez okres co najmniej 100 kwartałów (25 lat). Do okresów ubezpieczenia dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. (art. 20 pkt. 3) nie zalicza się okresów ubezpieczenia, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.
Wielu ubezpieczonych jak zaznacza IRWŁ legitymuje się mieszanymi okresami ubezpieczenia w ZUS i KRUS. Część ZUS-owska wypłacana jest w postaci emerytury kapitałowej, część KRUS-owska jako emerytura rolnicza. Jednak wiele osób nie spełnia prawa do emerytury rolniczej przez brak wymaganego 25-letniego okresu ubezpieczenia w KRUS. – Zdarzają się przypadki, że ubezpieczony nie osiągnął minimalnego stażu ani w ZUS, ani w KRUS. Z ZUS otrzyma wtedy emeryturę w kwocie części najniższej emerytury proporcjonalnej do okresu ubezpieczenia w ZUS, a z KRUS nie otrzyma emerytury, ponieważ do emerytury rolniczej osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. liczy się tylko okres ubezpieczenia w KRUS – informuje Bronisław Węglewski, prezes IRWŁ.
Odmiennie wygląda sytuacja, jeśli chodzi o zaliczania okresów pracy w indywidulanym gospodarstwie rolnym osób dla potrzeb udokumentowania stażu pracy w celu uzyskania emerytury z ZUS. Do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, wlicza się nie tylko okresy zatrudnienia w innych zakładach pracy, ale również okresy pracy w gospodarstwie rolnym.
Zasady uwzględniania okresu pracy w gospodarstwie rolnym w stażu ubezpieczeniowym, od którego zależy prawo i wysokość emerytury z ZUS, reguluje art. 10 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. nr 228, poz. 1440). Zgodnie z tym przepisem, można w nim uwzględnić jedynie: – okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki, – czas prowadzenia przed 1 lipca 1977 r. gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia, – przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, i to pod warunkiem, że staż emerytalny ustalony na ogólnych zasadach (określonych w art. 5–7 ustawy emerytalnej) jest zbyt krótki, aby przyznać prawo do świadczenia. Okresy rolne dolicza się w takim przypadku, traktując jako składkowe, ale tylko w wymiarze niezbędnym do uzupełnienia stażu, który pozwoli przyznać prawo do emerytury.
Do pracowniczego stażu pracy można wliczyć:
1) okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
2) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia, w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
3) przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Zaznaczyć należy, iż wymieniony w pkt. 1 okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie nie wyklucza posiadania takiego gospodarstwa i zarządzania nim na odległość poprzez pełnomocnika. Wyraz temu poglądowi dała sentencja wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 października 2001 r., sygn. akt II S.A. 1858/01. Przez prowadzenie gospodarstwa rolnego w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o wliczeniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy należy rozumieć samodzielną lub przy pomocy innych osób (osób bliskich, pracowników najemnych) faktyczną pracę w gospodarstwie rolnym wykonywaną na własny rachunek w charakterze właściciela bądź posiadacza w rozumieniu art. 336 kodeksu cywilnego.
Do zaliczenia okresu pracy przed dniem 1 stycznia 1983 r., w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, jest niezbędna nie tylko praca w nim, ale i późniejsze objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem. Przez objęcie gospodarstwa rolnego należy rozumieć wejście w jego faktyczne posiadanie w drodze dziedziczenia, umów sprzedaży, zamiany, darowizny, a także w przypadku przekazania nieodpłatnie następcy gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę – zgodnie z przepisami o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych, oraz przeniesienia własności nieruchomości rolnej w drodze umowy o dożywocie.
Nie jest bezwzględnie wymagana jak podkreśla samorząd rolniczy praca w gospodarstwie, które później zostaje przejęte. Jeżeli nie jest to jednak to samo gospodarstwo, warunkiem koniecznym jest, by jedno z gospodarstw należało do rodziców (wcześniejsza praca), a drugie do teściów (objęcie). Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego dopuszczalne jest wliczenie pracownikowi do pracowniczego stażu pracy okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym rodziców, poprzedzających objęcie gospodarstwa rolnego teściów i rozpoczęcie jego prowadzenia, jeżeli przypadają w czasie przed zatrudnieniem pracownika na podstawie stosunku pracy (por. uchwałę SN z 8 czerwca 1993 r., sygn. akt I PZP 20/93 i wyrok SN z 14 października 1994 r., sygn. akt I PRN 82/94). Wyłączona jest możliwość jednoczesnego podwójnego liczenia pracownikowi okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców i okresów pracowniczego stosunku pracy do stażu pracy.
W przypadkach wystąpienia pracownika o zaliczenie do stażu okresu pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika (pkt 3) niezbędna jest identyfikacja domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Domownikiem w myśl art. 6 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t. DzU z 1998 r. nr 7 poz. 25) jest osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie. Ponadto osoba ta musi stale pracować w tym gospodarstwie i nie być związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Zdaniem IRWŁ nie ma przeszkód, by zaliczyć pracownikowi do stażu pracy okresy, gdy jednocześnie pracował w gospodarstwie rolnym i uczęszczał do szkoły (po ukończeniu 16 roku życia), oczywiście z wykluczeniem przypadków nauki w systemie dziennym w miejscowości na tyle oddalonej od gospodarstwa rolnego, że niemożliwe byłyby codzienne powroty ze szkoły. Jednoczesna praca w gospodarstwie rolnym i nauka w systemie dziennym może wykluczać pracę w pełnym wymiarze godzin, jednak przepisy o zaliczaniu pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy nie uzależniają wliczania okresu pracy od zatrudnienia w pełnym wymiarze.
Jeżeli ZUS uzupełni staż emerytalny okresami „rolnymi”, ma to odpowiednie przełożenie na wysokość emerytury. Przysługuje do niej tzw. część składkowa emerytury rolniczej. Po ustaleniu emerytury na ogólnych zasadach (bez uwzględniania stażu rolniczego) dolicza część za okres pracy rolniczej. Tę część składkową ZUS dolicza tylko wtedy, gdy uwzględnił lata pracy w rolnictwie. Ustala ją w wysokości po: – 1 proc. najniższej emerytury obowiązującej w dniu powstania prawa do świadczenia za każdy rok pracy w gospodarstwie rolnym, za które opłacono składki na ubezpieczenie społeczne rolników i – 0,5 proc. najniższej emerytury za każdy rok pracy w gospodarstwie rolnym w okresie przypadającym przed 1 lipca 1977 r. (nie wcześniej niż 25 lat przed nabyciem prawa do świadczenia). Przy obliczaniu części składkowej okresy, za które opłacono składki na ubezpieczenie społeczne rolników uwzględnia się niezależnie od tego, czy pokrywają się z okresami innego ubezpieczenia. Natomiast wcześniejsze – wyłącznie wówczas, gdy nie pokrywają się z innymi, uwzględnionymi okresami składkowymi lub nieskładkowymi.
Natomiast jeśli ubezpieczony udowodnił staż „rolniczy”, za który zostały opłacone składki, ale nie było potrzeby uzupełnienia jego stażu emerytalnego, przysługuje tzw. zwiększenie. Ustala się je według zasad określonych dla części składkowej, tzn. po 1 proc. najniższej emerytury za każdy rok. Zwiększenie nie przysługuje osobie mającej ustalone prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. – Niestety brak jest analogicznych przepisów w ustawie ubezpieczeniu społecznym rolników. Wobec nierównego traktowania osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu w ZUS z osobami ubezpieczonymi w KRUS, podjęcie działań w celu uregulowania powyższej kwestii jest celowe i niezbędne – podsumowuje Bronisław Węglewski .
Obi oba
