Kukurydza cechuje się bardzo powolnym początkowym wzrostem i do fazy 4 liścia pobiera jedynie około 2−3% azotu, natomiast w okresie dojrzewania około 12−13% N. Większość, czyli około 85% ogólnej ilości pobranego azotu, kukurydza pobiera od fazy 4 liści do fazy zasychania znamion.
Najbardziej precyzyjnym sposobem wyliczenia wielkości dawki azotu pod kukurydzę, jest wykonanie bilansu tego składnika. W metodzie tej uwzględnia się jakość i rodzaj gleby, mineralizację materii organicznej powstałej z resztek pożniwnych (rodzaj przedplonu), zastosowane nawozy organiczne, potrzeby wapnowania. Zdecydowanie lepszą metodą określenia zasobności gleby w azot mineralny jest przeprowadzenie testu N−min. Polega on na oznaczeniu wiosną dwóch form azotu: NO3 (forma azotanowa) i NH4 (forma amonowa) w 60 cm profilu gleby. Znając ilość azotu mineralnego w glebie oraz jednostkowe zapotrzebowanie kukurydzy na poszczególne makroelementy, można przystąpić do wyliczenia wielkości dawki azotu wg następującego wzoru: DN (dawka azotu) = (P x Nsp) – Nmin, gdzie P to zakładany plon ziarna (t/ha), Nsp – jednostkowe pobranie N (kg N/t plonu), a Nmin – zawartość minimalna azotu (suma N−NO3 i NH4).
Należy jednocześnie pamiętać, że wzrost plonów wynikający z większej efektywności azotu nawozowego prowadzi do większego jednostkowego zużycia potasu.
Ze względu na swoistą dynamikę pobierania azotu przez kukurydzę, dawka powinna być podzielona i stosowana w dwóch terminach. Pierwsza, przedsiewna część powinna wynosić około 60−70% całkowitego zapotrzebowania kukurydzy względem tego składnika. Pozostałą część azotu należy zastosować w okresie od wschodów do fazy 6−7 liści. W przypadku aplikacji drugiej części dawki azotu bardzo ważne jest, aby zabiegu nie opóźniać i wykonać go, jak rośliny są suche (unikamy poparzenia). Do pogłównego nawożenia kukurydzy należy stosować nawozy azotowe szybko działające, tj.: saletra amonowa, czy saletra wapniowa.
Całkowitą dawkę azotu można podzielić i aplikować również w inny sposób. Pierwszą, w ilości około 20−30 kg zastosować jednocześnie z siewem nasion (nawożenie zlokalizowane), natomiast resztę pogłównie. Z badań przeprowadzonych w Katedrze Agronomii UP w Poznaniu wynika, że stosując nawet 130 kg N/ha w bezpośredniej bliskości nasion uzyskano zwyżkę plonu ziarna w wyniku takiej metody aplikacji azotu.
Stosowanie wyłącznie jednej (całej) dawki azotu wysiewanej tradycyjnie przed siewem kukurydzy powinno być przeprowadzone wyłącznie na glebach ciężkich lub średnich. Nawożenie przedsiewne w jednej dawce powinno być wykonane w formie nawozów wolniej działających (mocznik), na około 2 tygodnie przed siewem kukurydzy.
Do nawożenia przedsiewnego nadają się również: fosforan amonu, amofoski, nitrofoski, polifoski, polimagi oraz wolniej działające nawozy typu saletrzak i saletra amonowo−wapniowa, czy też szybko działająca saletra amonowa.
Do nawożenia kukurydzy azotem można wykorzystać nawozy płynne w postaci RSM, czyli roztworu saletrzano−mocznikowego. Jest on skoncentrowanym nawozem ciekłym, który zawiera azot w formie amonowej i azotanowej w postaci saletry amonowej oraz azot amidowy w postaci mocznika. Aby zwiększyć skuteczność działania RSM−u w uprawie kukurydzy, należy podzielić jego dawki na przedsiewną oraz pogłówną. Przedsiewna dawka azotu w formie płynnej może być zastąpiona innym stałym nawozem azotowym.
Rys. Wykaz nawozów azotowych stosowanych w uprawie kukurydzy (Grzebisz 2003)
Do dokarmiania kukurydzy azotem wykorzystywany jest również mocznik (nawóz organiczny), który bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Roztwór jest szybko absorbowany (pobierany) przez roślinę i przy jego stosowaniu występują najmniejsze objawy poparzenia kukurydzy. Stężenie roztworu mocznika w przypadku kukurydzy powinno wynosić 6% (tzn. 6 kilogramów nawozu na 100 litrów wody). Dokarmianie kukurydzy mocznikiem powinno być wykonane w fazie 6−7 liści. Z licznych badań wynika, że kukurydza opryskana roztworem mocznika we wczesnych fazach rozwoju zwiększa plon zielonej masy. Efektywność dolistnego dokarmiania kukurydzy mocznikiem uzależniona jest jednak od temperatury i względnej wilgotności powietrza. Dlatego najlepszym terminem wykonania tego zabiegu jest późny wieczór oraz wczesny ranek, gdy temperatura jest stosunkowo niska. Zabieg ten można łączyć również z innymi zabiegami ochronnymi.
Tabelka: Pobranie składników pokarmowych przez kukurydze [IUNG 2002]
Plonu ziarna suchego t/ha | Pobranie jednostkowe w kg/1 tonę ziarna suchego + słoma | ||||
Azot
[N] |
Fosfor
[P2O5] |
Potas
[K2O] |
Magnez [MgO] | Wapń
[Ca] |
|
33 | 14 | 37 | 7 | 7 | |
Zapotrzebowanie całkowite | |||||
6 | 198 | 84 | 222 | 42 | 42 |
10 | 330 | 140 | 370 | 70 | 70 |
Plon świeżej
masy t/ha |
Pobranie jednostkowe w kg/1 tonę zielonej masy części nadziemnej | ||||
3,5 | 1,5 | 7 | 1 | – | |
Zapotrzebowanie całkowite | |||||
30 | 105 | 45 | 210 | 30 | – |
40 | 140 | 60 | 280 | 40 | – |
Nawożenie kukurydzy azotem powinno zakładać jak największą efektywność zastosowanego składnika w nawozie (jego wykorzystanie), które można uzyskać tylko w warunkach optymalizacji nawożenia z innymi składnikami i to nie tylko P i K, ale również Mg, S i Zn. Z badań przeprowadzonych przez IUNG w Puławach wykazano, że optymalna dawka azotu dla plonu ziarna kukurydzy wynosiła w obiektach bez nawożenia siarką 155 kg N/ha, a po zastosowaniu tego mikroskładnika była o 10 kg mniejsza. Plony ziarna odpowiadające tym dawkom wynosiły odpowiednio 7,1 i 7,3 t/ha.